Twoja sprawa z zakresu prawa karnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podpalenie, pożar, zalanie, wybuch i zniszczenie budynku, domu czy mieszkania – art. 163 kk

Art. 163 Kodeksu karnego

§ 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:

1) pożaru,

2) zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia się ziemi, skał lub śniegu,

3) eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących lub parzących,

4) gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizującego,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 4. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Zgodnie z treścią art. 163 § 1 pkt 1 KK działa bezprawnie ten, kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać pożaru. Na wymienione zachowanie przestępne składają się dwa elementy: sprowadzenie pożaru (skutek bliższy) i spowodowanie przez nie zagrożenia dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach (skutek dalszy). Dla realizacji znamion czynu z art. 163 § 1 pkt 1 KK konieczne jest przy tym wystąpienie obu tych elementów. Kryminalizacji poddano bowiem w tym przepisie stan, w którym zaistniałe zdarzenie wywołało stan zagrożenia dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach.

Podkreślić przy tym trzeba, że dla bytu tego przestępstwa nie jest konieczne nastąpienie efektywnej szkody w mieniu w znacznych rozmiarach, bowiem art. 163 KK wymaga, aby zdarzenie groziło niebezpieczeństwem dla dóbr w tym przepisie wymienionych, o czym świadczy zwrot „zdarzenie, które zagraża” (wyrok SN z 1 października 1972 r., III KR 114/72, OSNKW 1973, nr 2-3, poz. 36). Słusznie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że „Katastrofalne wydarzenie wymienione w dyspozycji art. 163 KK musi zagrażać bezpieczeństwu powszechnemu, ale niekoniecznie sprowadzić efektywne skutki w postaci ofiar w ludziach czy szkód w mieniu” (wyrok SN z 26 kwietnia 1971 r., II KR 31/71).

Sprowadzenie zdarzenia

Czynność mającą doprowadzić do któregokolwiek z tych zdarzeń określono czasownikiem sprowadza”. Pojęcie to – z punktu widzenia lingwistycznego – oznacza „spowodowanie, wywołanie jakichś następstw” (H. Zgół- kowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 40, Poznań 2003, s. 97). Wobec tego sprowadzeniem zdarzenia jest każde zachowanie, które wywołuje je bezpośrednio lub pośrednio. Trafnie w doktrynie przyjmuje się, że sprowadzeniem jest: „każde spowodowanie lub wywołanie zdarzenia albo inaczej mówiąc, jakiekolwiek zachowanie się, którego skutkiem jest to zdarzenie” (I. Andrejew, (w:) I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny, Warszawa 1973, s. 416). Zauważyć też należy, że ustawodawca penalizuje zachowanie polegające na sprowadzeniu zdarzenia mającego postać pożaru.

Pożar

Pojęcie „pożar” nie zostało zdefiniowane, a w doktrynie i judykaturze jest różnie rozumiane. Przyjmowano, że pożarem jest:

1) ogień szerzący się z siłą żywiołową i w związku z tym pożarem nie jest każdy ogień (J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem i orzecznictwem, Lwów 1938, s. 500);

2) ogień o większej rozciągłości, zdolny zniszczyć ludzkie mienie i narazić na niebezpieczeństwo życie ludzkie (L. Peiper, Komentarz do Kodeksu karnego i Prawa o wykroczeniach, Kraków 1936, s. 437);

3) ogień o wielkich rozmiarach, obejmujący z siłą żywiołową mienie ruchome i nieruchome (M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1958, s. 285);

4) wzniecenie ognia w takich warunkach, kiedy zachodzi możliwość rozpętania jego siły żywiołowej i przeniesienia jej na inne przedmioty (W. Makowski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1937, s. 612);

5) samorzutne i niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia, powodujące straty materialne (B. Hołyst, Kryminalistyczna…, s. 9).

Z powyższego wynika zatem, że pożar charakteryzuje się nagłością, gwałtownością i możliwością rozprzestrzenienia się na duży zasięg. Musi to być ogień o wielkich rozmiarach, a więc taki, który ogarnął przedmioty w takim rozmiarze, że opanowanie go wymaga znacznych wysiłków (Z. Młynarczyk, Glosa do wyroku SN z 13.5.1971 r., IV KR 68/71, OSPiKA 1972, nr 7-8, s. 364-365). Pamiętać przy tym trzeba, że pojęcie „pożar” nie może być utożsamiane ze słowem „ogień”. W języku polskim przez „pożar” rozumie się bowiem „ogień obejmujący większą przestrzeń” (H. Zgółkowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 32, Poznań 2001, s. 117), a „ogień” oznacza „zjawisko wydzielania się ciepła i światła towarzyszące paleniu się ciał, postrzegane w postaci płomieni i żaru” (S. Skorupka, H. Anderska, Z. Łempicka (red.), Mały słownik języka polskiego, Warszawa 1968, s. 498). Różnica między „pożarem” a „ogniem” polega na rozmiarze zjawiska (B. Sygit, Pożar w aspekcie prawnokarnym i kryminologicznym, Warszawa-Poznań 1981, s. 53). Słusznie zauważa się w doktrynie, że ogień ma charakter statyczny i wygaśnie, gdy nie będzie podsycany, pożar zaś ma charakter dynamiczny, zdolny do przeobrażeń (E. Szwedek, Przestępstwo sprowadzenia pożaru (art. 138 KK), „Nowe Prawo” 1975, nr 6, s. 787). Zasadnie Sąd Najwyższy przyjął, że: „Pożarem nie jest jakikolwiek ogień, lecz tylko ogień w znacznych rozmiarach, rozprzestrzeniający się z siłą żywiołową, szerzący się ze znaczną siłą i o tak dużych rozmiarach, że stwarza konkretne, realne i bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia osób i mienia” (wyrok SN z 11 grudnia 1978 r., II KR 269/78, OSNKW 1979, nr 5, poz. 55). „Jednym z kryteriów oceny, czy wystąpił pożar, a więc ogień o znacznych rozmiarach, jest sposób jego ugaszenia, polegający na uczestnictwie w akcji ratowniczej wielu ludzi lub użyciu szczególnych środków specjalistycznych” (wyrok SA w Białymstoku z 4 września 1997 r., II AKa 87/97, OSA 1998, nr 5, poz. 25). Z całą mocą podkreślić trzeba, że na określenie pożaru nie ma żadnego wpływu klauzula zawarta w art. 163 § 1 in principio KK, polegająca na zagrożeniu życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach. Statuuje ona bowiem przestępność zdarzenia, a nie należy do cech konstytutywnych pożaru. Zdarzenia wymienione w tym przepisie mają charakter przestępny tylko wówczas, gdy stwarzają zagrożenie dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach. Brak jakichkolwiek podstaw do wiązania tego zagrożenia z definicją pożaru, czy innych zdarzeń wymienionych w tym przepisie (B. Sygit, Pożar w aspekcie prawno karnym., s. 51).

Wiele osób i mienie wielkich rozmiarów

Kodeks karny nie definiuje znamienia „wiele osób” oraz „mienia w wielkich rozmiarach”, dlatego należy kierować się wykładnią językową tych pojęć. I tak słowo „wiele” znaczy tyle co „w wielkiej liczbie, w znacznej ilości, dużo” (M. Arct, Słownik ilustrowany języka polskiego, t. 2, Warszawa 1916) lub „dużo, mnóstwo, znaczna liczba, ilość” (H. Zgółkowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 45, Poznań 2004, s. 265). Porównanie tych dwóch zaimków liczebnych pozwala skonstatować, że zwrot „wiele” obejmuje więcej niż 9, a zatem w analizowanym zwrocie chodzi o co najmniej 10 osób (J. Wojciechowski, Kodeks karny: komentarz, orzecznictwo, Warszawa 1997, s. 285; O. Górniok, (w:) A. Wąsek, Kodeks karny: część szczególna, t. 2: Komentarz do artykułów 222-316, Warszawa 2005, s. 140; M. Surkont, Prawo karne. Podręcznik dla studentów administracji, Sopot 1998, s. 163; R. A. Stefański, Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu i w komunikacji. Rozdział XX i XXI Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000, s. 30; M. Bojarski, (w:) M. Bojarski, J. Giezek, Z. Sienkiewicz (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2010, s. 478; M. Kulik, (w:) M. Mozgawa, Kodeks karny: komentarz, Warszawa 2014, s. 410; B. Sygit, Konstrukcja., s. 425; idem, Pojęcie „pożaru”., s. 275-276; idem, Ocena., s. 301; wyrok SA w Lublinie z 2 lutego 2004 r., II AKa 421/03, „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 11-12, poz. 24). Ustawa wymaga, by było zagrożone życie lub zdrowie, lecz nie precyzuje, o jakiego rodzaju szkodę na zdrowiu chodzi. W przepisie mowa ogólnie o zagrożeniu zdrowia, co pozwala przyjąć, że chodzi o jakikolwiek stopień uszkodzeń ciała. Niebezpieczeństwo to musi zagrażać nastąpieniem jakichkolwiek uszkodzeń wielu osobom (E. Szwedek, Przestępstwo sprowadzenia…, s. 791).

Podobnie nieostry i ocenny charakter ma znamię „mienie w wielkich rozmiarach”. Użycie przez ustawodawcę w tym przepisie zwrotu „mienie w wielkich rozmiarach” wskazuje, że chodziło o scharakteryzowanie zasięgu, rozległości, skali zdarzenia, których wyznacznikiem jest zarówno ilość przedmiotów majątkowych, jak i wartość zagrożonego mienia. Trafnie Sąd Najwyższy zauważył, że „Gdyby ustawodawca chciał wiązać szkodę spowodowaną pożarem z wartością spalonego mienia, to użyłby określenia »mienie znacznej wartości« (ob. »mienie wielkiej wartości«), użycie zaś określenia »mienie w znacznych rozmiarach« (ob. »mienie w wielkich rozmiarach«) wskazuje na to, że ustawodawca punkt ciężkości przerzuca raczej na rodzaj mienia, które uległo spaleniu, a nie na jego wartość” (wyroki SN: z 16 sierpnia 1973 r., IV KR 179/73, OSNPG 1974, nr 2, poz. 21; z 31 stycznia 1973 r., I KR 404/72, OSNPG 1973, nr 7, poz. 95). Za takim rozumieniem tego zwrotu przemawia przede wszystkim wykładnia językowa. Słowo „rozmiar” oznacza „wielkość danego obiektu mierzona w określonych jednostkach lub poprzez porównanie do czegoś” (H. Zgółkowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 36, Poznań 2002, s. 390).

Oczywiście wartość materialna mienia może być uznana za jedno z kryteriów do ustalenia rozmiarów zagrożenia. Sąd Najwyższy zwracał uwagę, że: „odnoszące się bowiem tutaj do mienia pojęcie zagrożenia »w znacznych rozmiarach« (ob. »w wielkich rozmiarach«) kształtuje się nie tylko według kryteriów ocennych opartych na pieniężnie określonych wartościach, ale w pierwszym rzędzie na podstawie takich czynników wymiernych jak siła żywiołowa ognia, zwartość zabudowy i bliskość innych obiektów od źródła ognia, potencjalne możliwości podjęcia szybkiej i skutecznej akcji przeciwpożarowej, warunki atmosferyczne i innych” (wyroki SN: z 25 lipca 1973 r., IV KR 142/73, OSNKW 1974, nr 1, poz. 13; z 16 czerwca 1977 r., III KR 136/77). Podkreślano, że pojęcie to obejmuje swym zakresem pewną określoną liczbę przedmiotów majątkowych, która powinna być traktowana jako minimalna wartość graniczna dla tego pojęcia, lecz jednocześnie zwracano uwagę, że w ruchu drogowym nie chodzi o wielość przedmiotów uszkodzonych czy zagrożonych szkodą w wyniku katastrofy, ale o przedmioty o określonej wartości, których suma pozwala wnioskować o zagrożeniu tych wartości w znacznych rozmiarach (W. Kubala, Znamię wartości w przepisach Kodeksu karnego z 1969 r., „Nowe Prawo” 1978, nr 4, s. 540). W orzecznictwie przyjmowano, że „dla oceny tej istotne znaczenie mogą mieć takie okoliczności, jak charakter budynku (dom mieszkalny), pora dnia (noc), dostęp do miejsca sprowadzonego pożaru (strych), liczba zagrożonych obiektów lub przedmiotów majątkowych, ich charakter, np. dom kultury, most, znaczenie, użyteczność, a także wartość materialna” (wyrok SN z 24 czerwca 1971 r., III KR 64/71, OSNKW 1971, nr 11, poz. 174). Słusznie wskazuje się, że: „Skoro więc w art. 163 § 1 pkt 1 KK mówi się o »wielkich rozmiarach mienia«, to jedną ze wskazówek ułatwiających podjęcie ustaleń, iż chodzi właśnie o takie rozmiary może być definicja »mienia wielkiej wartości«, do której odwołuje się również określenie »szkody w wielkich rozmiarach« z art. 115 § 6 i 7 KK” (wyrok SA w Lublinie z 8 października 1998 r., II AKa 133/98, „Prokuratura i Prawo” 1999, nr 11, poz. 15 z glosą aprobującą J. Kuleszy, „Prokuratura i Prawo” 2000, nr 9, s. 77-83; wyroki SN: z 6 marca 1980 r., II KR 302/79; z 21 lutego 1974 r., II KR 303/73; z 14 listopada 1984 r., III KR 282/84, OSNPG 1985, nr 3, poz. 33). Jest nią – w myśl tego przepisu – szkoda, której wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 200.000 zł.

Reasumując zatem, o tym, czy zagrożenie dotyczy mienia o wielkich rozmiarach, decydują okoliczności zindywidualizowanego konkretnego przypadku, przy czym w ocenie tej mogą być pomocne takie okoliczności, jak liczba zagrożonych obiektów lub przedmiotów majątkowych, ich charakter, znaczenie użyteczności, a także wartość materialna (wyroki SN: z 27 stycznia 1972 r., IV KR 312/71, OSNPG 1972, nr 4, poz. 65; z 27 lipca 1984 r., IV KR 176/84, OSNPG 1985, nr 3, poz. 34). Wyrok Sądu Rejonowego w Słupsku z dnia 2 października 2015 r. XIV K 41/15

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa karnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach karnych. Wybierając nas możesz mieć pewność, że będziemy w pełni oddani Tobie i Twojej sprawie. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Karnego w Poznaniu. Prawo Karne Poznań