Art. 297 kodeksu karnego § 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, określonych w § 1, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego.
Zarówno w literaturze przedmiotu jak i orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych panuje zgodność, co do tego, że o dobrowolności zachowań skutkujących bezkarnością sprawcy można mówić tylko wówczas, gdy mając świadomość możliwości osiągnięcia zamierzonego celu, sprawca przerywa swoje działanie z własnej woli, a nie dlatego, że osiągnięciu celu sprzeciwiły się przyczyny od niego niezależne (por.A. Zoll, Komentarz do art. 15 Kodeksu karnego, (…), wyrok SN z dnia 3 stycznia 1980 r., I KR 329/79, OSNKW rok 1980, Nr 9, poz. 73, wyrok SA w Katowicach z dnia 17 maja 2001 r., II K 139/2001, Prok. i Pr. rok 2002, Nr 3, poz. 16).
W toku dokonywania wykładni przepisu art. 297 § 3 KPK i zawartego w nim wyrażenia „przed wszczęciem postępowania karnego” wziąć należy wreszcie pod uwagę poglądy prezentowane w piśmiennictwie, ponieważ w orzecznictwie nie wypowiadano się wiążąco w tej materii. W literaturze, za wszczęcie postępowania, o którym mowa w art. 297 § 3 KK uznaje się przeważnie wszczęcie postępowania w sprawie – in rem, przy czym często komentatorzy tak samo interpretują zwrot „przed wszczęciem postępowania karnego” w odniesieniu do art. 297 § 3 KK i art. 296 § 5 KK (tak: P. Kardas, Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. A. Zoll, Warszawa 2008, s. 607 w zw. ze stroną 534; R. Zawłocki, Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz, red. A. Wąsek, Warszawa 2010, s. 1396 w zw. ze stroną 1326 oraz Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2013, s. 762 w zw. ze stroną 722; J. Giezek, Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2014, teza 39 do art. 297 KK; R. Góral, Kodeks karny, praktyczny komentarz, Warszawa 1998, s. 390 i 388; M. Klubińska, Przestępstwo oszustwa gospodarczego z art. 297 KK, Monografie A. Wujastyk, Przestępstwa tzw. oszustw kredytowych w ustawie oraz praktyce prokuratorskiej i sądowej, Monografie która wskazuje nawet na potrzebę zmiany oznaczenia terminu końcowego z art. 297 § 3 KK, przez stworzenie możliwości skorzystania przez sprawcę z klauzuli bezkarności do momentu ujawnienia przestępstwa przez uprawnione organy).
Inaczej uważa A. Marek (Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 627), uznając, że w przepisie art. 296 § 5 KK chodzi o wszczęcie postępowania przeciwko osobie (co do art. 297 § 3 KK w komentarzu nie wypowiedziano się). Zdaniem tego autora przemawia za tym ratio legis przepisu i interes pokrzywdzonego.
W świetle brzmienia art. 297 § 3 KK, w którym zostały ukonstytuowane warunki skorzystania przez sprawcę z klauzuli niekaralności, zdaje się nie budzić zastrzeżeń, że konieczne do tego jest spełnienie przez sprawcę warunku dobrowolnego zaspokojenia roszczenia pokrzywdzonego „przed wszczęciem postępowania karnego” i to postępowania karnego dotyczącego tego konkretnego czynu. Termin dla podjęcia przez sprawcę czynności umożliwiających mu okazanie „czynnego żalu” jest limitowany wszczęciem postępowania w fazie ”in rem”, to jest wszczęcia postępowania w danej sprawie, którego podstawą pozostaje uzasadnione, zatem oparte na racjonalnych przesłankach podejrzenie popełnienia przestępstwa, czyli zaistnienie zawinionego, sprzecznego z prawem działania człowieka.
Nie można natomiast mówić o dobrowolności wówczas, gdy sprawca wiedząc o toczącym się już postępowaniu karnym zmierza do uniknięcia odpowiedzialności karnej spłacając kredyt. Motywacja sprawcy jest w takiej sytuacji zgoła inna od motywacji osoby, która spłaca wyłudzony kredyt zanim organy ścigania podjęły czynności w sprawie. W tym pierwszym przypadku można by mówić o swego rodzaju kalkulacji sprawcy zmierzającej wprost od uniknięcia odpowiedzialności karnej. Wydaje się zatem, że możliwość uniknięcia kary wynikająca z art. 297 § 3 KK, możliwość o wyjątkowym w końcu charakterze, nie powinna być interpretowana rozszerzająco. Przemawiają za tym w pierwszej kolejności rezultaty wykładni językowej w odniesieniu do pojęcia wszczęcia postępowania karnego oraz rozumienie istoty dobrowolności działań sprawcy.
Stosownie do treści art. 303 KPK postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. W tym postanowieniu określa się czyn będący przedmiotem Trzeba jeszcze poczynić spostrzeżenie, że ewentualne skorzystanie przez oskarżonego z klauzuli niekaralności przewidzianej w art. 297 § 3 KK nie wyłącza poniesienia przez niego odpowiedzialności za popełnienie czynu z art. 270 § 1 KK, czyli fałszerstwa dokumentów. Dobrowolne zaspokojenie roszczeń pokrzywdzonego nie usuwa bowiem kryminalnej zawartości fałszerstwa dokumentów, ani nie jest czynnym żalem w odniesieniu do tego przestępstwa.
Zaznaczyć też trzeba, że rozważanie zastosowania wobec oskarżonego instytucji przewidzianej w art. 297 § 3 KK, wymaga głębszej analizy okoliczności mających znaczenie dla ustalenia dobrowolności działania oskarżonego.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
