Art. 158 Kodeksu karnego
§ 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu § 1 lub w art. 157 spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu § 1,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Podmiotem przestępstw określonych w art. 158 § 1-3 jest każdy, kto w jakikolwiek sposób bierze udział w bójce lub pobiciu, niezależnie od tego, czy jego osobisty udział wykazuje cechy działania niebezpiecznego dla życia człowieka lub jego zdrowia, a także niezależnie od tego, czy można mu przypisać zadanie ciosu powodującego następstwa, o których jest mowa w art. 158 § 2 lub 3. Odpowiedzialność za udział w bójce lub pobiciu ma charakter wspólnej odpowiedzialności biorących w takim zdarzeniu udział.
Jest rzeczą elementarną, iż przestępstwo z art. 158 KK – niezależnie od tego, czy w grę wchodzi bójka, czy pobicie – wymaga czynnego udziału minimum trzech osób. Jak podnosi się jednolicie w doktrynie i orzecznictwie, przez bójkę rozumie się fizyczne starcie pomiędzy co najmniej trzema osobami, które atakują się wzajemnie, występując zarazem w roli napastników i napadniętych. Pobiciem zaś jest czynna napaść dwóch lub więcej osób na inną osobę lub osoby, przy czym w zdarzeniu tym występuje wyraźny podział ról na napastników i napadniętych, broniących się (por. np. „Kodeks karny – komentarz” pod redakcją Andrzeja Zolla – część szczególna -Wydawnictwo Zakamycze 1999 teza 6 strona 297, Oktawia Górniok „Kodeks karny – komentarz” Gdańsk 2005 r. tom II teza 3 str. 130, Andrzej Marek „Komentarz do kodeksu karnego” Wydawnictwo Prawnicze Warszawa 2000 teza 1 str. 81, Krystyna Daszkiewicz „Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu – komentarz” Wydawnictwo C.H.Beck Warszawa 2000 r. teza 1-3 str. 353 – 354).
Przepis art. 158 § 1 KK nie określa sposobu udziału w pobiciu (a także w bójce), co oznacza, że może to być każda forma świadomego współdziałania uczestników pobicia, a w jej ramach również każdy środek użyty do ataku na inną osobę (inne osoby), jeżeli wspólne działanie powoduje narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1 KK. Użycie przez co najmniej jednego z napastników niebezpiecznego dla życia lub zdrowia człowieka przedmiotu uzasadnia przyjęcie, że zdarzenie staje się niebezpieczne w rozumieniu art. 158 § 1 KK i na takiej też podstawie odpowiadać mogliby pozostali jego uczestnicy (por. A. Nowosad. Usiłowanie występku udziału w bójce i pobiciu jako przestępstwa narażenia na niebezpieczeństwo. PS 2008 r. Nr 3, s. 90). Czyn z art. 158 § 1 KK jest przestępstwem polegającym na samym narażeniu na nastąpienie skutków, o których mowa w tym przepisie, bez względu na to czy skutki te rzeczywiście nastąpią. Inaczej mówiąc „narażenie”, o którym mowa w art. 158 § 1 KK dotyczy jedynie potencjalnych a nie realnych skutków w postaci uszczerbku na zdrowiu, określonych w art. 156 § 1 KK lub w art. 157 § 1 KK.
Udziałem w bójce lub pobiciu może być każda forma świadomego współdziałania uczestników pobicia, a w jej ramach również każdy środek użyty do ataku na inną osobę (inne osoby), jeżeli wspólne działanie powoduje narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku wskazanego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1 KK. Do przypisania sprawcy udziału w pobiciu nie jest konieczne udowodnienie, iż zadał on pokrzywdzonemu lub pokrzywdzonym cios w postaci uderzenia, kopnięcia itp., a wystarczające jest świadome połączenie działania jednego ze sprawców z działaniem drugiego człowieka lub większej grupy osób przeciwko innemu człowiekowi lub grupie osób. Sprawcy odpowiadają niezależnie od tego, czy można ustalić, który z nich spowodował konkretne następstwa, ale pod warunkiem, że każdy z nich możliwość nastąpienia ich przewidywał albo mógł i powinien był przewidzieć.
Rozumienie znaczenia „brania udziału” jest szerokie. Udziałem w bójce lub pobiciu jest nie tylko zadawanie razów innym osobom, ale każda forma świadomego kierowanego wolą udziału w zdarzeniu zachowania. Obecność każdego uczestnika zwiększa dynamikę starcia, a jednocześnie wzmaga niebezpieczeństwo nastąpienia skutków na życiu lub zdrowiu człowieka. Do przypisania sprawcy udziału w przestępstwie bójki nie jest konieczne udowodnienie, że zadał komukolwiek cios. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Krakowie: „wystarczające jest świadome połączenie działania jednego ze sprawców z działaniem drugiego człowieka lub większej grupy osób przeciwko innemu człowiekowi lub grupie osób” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 12.07.2012 r., II AKa 108/12, KZS 2012 r. Nr 9, poz. 38). W przytoczonym judykacie mowa o różnych formach brania udziału w bójce lub pobiciu. Obok fizycznej aktywności, może ono polegać na zagrzewaniu do walki, bądź na przyjęciu takiej solidarnej z napastnikami postawy, że wskazuje ona na potencjalną gotowość do przyłączenia się i zadawania ciosów, gdy tylko nadarzy się okazja lub zajdzie taka potrzeba (wyrok Sądu Najwyższego z 30.08.1972 r., I KR 172/72, RPEiS 1973/3/s. 347).
Konstrukcja bójki lub pobicia nie wymaga z reguły bardzo trudnego dowodowo ustalenia, który z uczestników zajścia zadał cios pociągający za sobą skutki decydujące o kwalifikacji prawnej. Konstrukcja bójki lub pobicia pozwala na ograniczenie się do ustalenia, czy dana osoba brała udział w bójce i jakiego typu była to bójka z uwagi na jej skutki (zob. wyrok SA w Łodzi z 12 października 2000 r., II AKa 181/2000, KZS 2001, z. 7-8, poz. 65). Do przyjęcia udziału w bójce lub pobiciu nie jest konieczne, aby konkretna osoba zadała innej osobie (innemu uczestnikowi bójki lub napadniętemu przy pobiciu) cios w postaci uderzenia, kopnięcia itp. Do przyjęcia uczestnictwa w bójce lub pobiciu wystarczy ”świadome połączenie działania jednego ze sprawców z działaniem drugiego człowieka lub większej grupy osób przeciwko innemu człowiekowi lub grupie ludzi (…)” – wyrok SN z 28 lipca 1972 r. (RW 692/72, OSNKW 1972, Nr 11, poz. 181), a także wyrok SA w Białymstoku z 25 listopada 1997 r. (II AKA 85/97, OSA 1998, z. 10, poz. 56).
Dba typy tych czynów, a słuszniej odmiany przestępstwa z art. 158 § 1 KK, ze względu na charakteryzującą ich dynamikę, mogą zmieniać swój charakter w różnych aspektach. Bardzo rzadko się zdarza, aby jakieś zajście o charakterze zbiorowych działań (zachowań) od samego początku do zakończenia było tylko bójką. Z reguły polega ono na prowokacyjnym, a później agresywnym zachowaniu się jednej strony, co wywołuje nie tylko działania zmierzające do odparcia zamachu drugiej strony, ale i działania odwetowe – ofensywne. Bójka może więc przekształcić się w pobicie, jeśli jedna ze stron uzyska przewagę z jakiejkolwiek przyczyny (np. zwiększenie liczebności uczestników po jednej stronie, użycia niebezpiecznych przedmiotów, spowodowania uszkodzeń ciała, wyłączających możliwość intensywnej agresji drugiej strony itd. itp.) Również pobicie może przekształcić się w bójkę z takich lub innych powodów.
Kumulatywny zbieg między przepisami art. 158 § 1 KK i art. 157 § 1 KK może zachodzić jedynie wówczas, gdy określony sprawca biorący udział w pobiciu, które mogło doprowadzić do utraty życia albo do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zbiega się m.in. z umyślnym spowodowaniem naruszenia czynności narządu ciała na czas powyżej siedmiu dni, tj. gdy bezsporne jest, że to właśnie działanie określonego sprawcy powoduje uszkodzenia ciała uczestnika zdarzenia, określone w art. 157 § 1 KK. Czyli jeżeli uczestnik bójki, w której człowiek narażony był na utratę życia lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, spowodował umyślnie naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia innej osoby na czas powyżej 7 dni, to czyn jego, dla pełnej charakterystyki prawnokarnej, powinien być kwalifikowany jako jedno przestępstwo określone w przepisach art. 158 § 1 KK w zbiegu z art. 157 § 1 KK i w zw. z art. 11 § 2 KK.
Pamiętajmy, że rozmaitość form zachowania, aktywność każdego z uczestników, ich liczba i skutki ich działań, mają znaczenie dla oceny stopnia winy każdego z nich, a tym samym i dla wymiaru kary (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 01.03.2001 r., II AKa 227/00; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30.10.2013 r., II AKa 353/13; Prok. i Pr. 2014, Nr 6, poz. 30; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 12.07.2012 r., KZS 2012 r. Nr 9, poz. 38).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.