Błąd istotny wpływa na odpowiedzialność sprawcy – znosi całkowicie przestępność czynu, gdy jest nadto usprawiedliwiony, lub umyślność – gdy jest nieusprawiedliwiony. Wskazany podział błędu przyjmowany jest również w orzecznictwie sądowym. Błąd prawnie istotny musi polegać na niezgodności między wycinkiem rzeczywistości scharakteryzowanym znamionami ustawy a odbiciem tego wycinka w świadomości sprawcy. Ogólnie mówiąc, błąd to rozbieżność między rzeczywistością a wyobrażeniem o niej, czyli błąd to mylne wyobrażenie o rzeczywistości. Błąd oznacza mylne wyobrażenie o okolicznościach faktycznych stanowiących przedmiotowe znamię czynu zabronionego. Taki błąd może mieć postać urojenia okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego, a zatem polegać na urojeniu sobie nieistniejącego fragmentu rzeczywistości, lub postać nieświadomości istniejących okoliczności, czyli nieświadomości co do istniejącego fragmentu rzeczywistości.
Błąd wyłączy winę całkowicie (tj. winę umyślną i nieumyślną), ponieważ sprawca działał w sytuacji, w której nie można będzie postawić zarzutu nieumyślnego popełnienia czynu zabronionego, czyli w konsekwencji przypisać mu winy, bo nie można było takiego zachowania od niego wymagać. Tak więc przy przyjęciu, że błąd co do ustawowych znamion wyłącza winę, dochodzenie do ostatecznych jego prawnych konsekwencji jest dwusegmentowe: najpierw przyjmuje się jako oczywistą konsekwencję błędu brak zamiaru – co powoduje wyłączenie winy umyślnej, a następnie w drugim segmencie ustaleń przesądza się kwestię zawierającą się w pytaniu, czy błąd wyłączy też winę nieumyślną, czyli możliwość postawienia zarzutu nieumyślnego popełnienia czynu zabronionego.
Błąd usprawiedliwiony
Błędem usprawiedliwionym jest błąd, którego nie można było uniknąć nawet przez podjęcie wcześniejszych działań, które dostarczyłyby sprawcy odpowiednich informacji czy wiedzy pozwalającej na rozpoznanie faktycznego znaczenia czynu. Zatem usprawiedliwiony błąd polegający na przekonaniu, że zachodzi okoliczność powodująca uprzywilejowanie czynu wyklucza możliwość pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności z przepisu, którego przedmiotowe znamiona zostały faktycznie zrealizowane. Należy zgodzić się z poglądem, że w takiej sytuacji możliwość postawienia sprawcy zarzutu za to, co faktycznie uczynił zostaje zredukowana do tego, co obejmował świadomością, z czego wniosek, że funkcją błędu co do znamienia typu uprzywilejowanego jest redukcja, umniejszenie winy.
Wymaga się usprawiedliwienia takiego błędu, co literatura rozumie jako „wybaczalność z punktu widzenia ocen społecznych”, przy uwzględnieniu konkretnego układu sytuacyjnego, rozważności lub przeciwnie – pochopności działania sprawcy, źródła i charakteru błędnej informacji, jaką uzyskał i błąd w postaci nieświadomości tego, że działa się „wbrew przepisom” może oznaczać dwie sytuacje:
1) sprawca nie zna dopełniającego blankietową dyspozycję karną przepisu prawa finansowego, a co za tym idzie, nie wie także, że jego naruszenie jest zabronione przez prawo karne skarbowe albo
2) sprawca znając przepis prawa finansowego (czyli wiedząc, że jego zachowanie jest w świetle tego przepisu bezprawne), nie wie tylko tego, że naruszenie tego przepisu jest także karalne przez prawo karne skarbowe.
Niejasność przepisów
Przyczyną nieświadomości sprawcy może być niski stopień jasności przepisów podatkowych. Nie można podatnikom czynić zarzutu naruszenia przepisów, z których interpretacją mają trudności same organy podatkowe. Podstawę egzekwowania prawa stanowi jego faktyczna znajomość, dlatego organ podatkowy nie może wymagać od podmiotu stosowania norm prawnych, z którymi podmiot ten nie miał możliwości należycie się zapoznać. Świadomości norm finansowoprawnych nie można domniemywać, lecz należy ją wykazać.
Nieumyślność przestępstwa
Gdy natomiast błąd jest nieusprawiedliwiony, sprawca popełnia czyn nieumyślnie. Ponieważ nie jest możliwa odpowiedzialność karna za przestępstwo bez przypisania winy, należy przyjąć, że według tej koncepcji przypisana będzie ona sprawcy, który działał w nieusprawiedliwionym błędzie, gdyż popełnił on nieumyślnie czyn zabroniony. W takiej perspektywie widzieli błąd co do ustawowych znamion czynu zabronionego.
Umyślność przestępstwa
Dla przyjęcia umyślności, także w postaci zamiaru ewentualnego, konieczne jest posiadanie przez sprawcę pełnej świadomości tego, że podjęte przez niego zachowanie łączy się co najmniej z wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia skutku na drodze, na której ten skutek faktycznie się zrealizował. Nie jest zatem wystarczające dla przyjęcia umyślności jedynie ustalenie, że sprawca „przewidywał możliwość wystąpienia skutku”, bowiem takie ustalenie obejmuje także sytuację, gdy sprawca co prawda przewiduje określone prawdopodobieństwo zrealizowania skutku, ale pozostaje w błędzie co do stopnia tego prawdopodobieństwa, nie szacując go jako wysokiego. Popełnia więc przestępstwo, czyli zawiniony czyn zabroniony, kto działa w nieusprawiedliwionym błędzie co do ustawowych znamion czynu zabronionego. Oszustwo podatkowe
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku
