W Kodeksie karnym, inaczej niż w zakresie stanu nietrzeźwości, nie określono stanu pod wpływem środka odurzającego. Nie uczyniono tego także w innym akcie prawnym. Stwarza to istotne trudności interpretacyjne, zwłaszcza że na określenie stanu związanego z używaniem środków odurzających w Kodeksie wykroczeń używa się pojęcia „stan po użyciu podobnie działającego środka. Stanem pod wpływem środka odurzającego jest taki stan, który wywołuje – w zakresie oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza zakłócenia czynności psychomotorycznych – takie same skutki jak spożycie alkoholu powodujące stan nietrzeźwości. Za jego przyjęciem przemawia fakt, że sam ustawodawca, określając te stany już w samej ich nazwie dokonał zróżnicowania wpływu, jaki wywarł środek na organizm. W wypadku „stanu pod wpływem środka odurzającego” chodzi o taki stan, w którym środek odurzający wpłynął na organizm. Oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza w zakresie zakłócenia czynności psychomotorycznych ma wywrzeć takie same skutki jak spożycie alkoholu powodujące stan nietrzeźwości. Nietrafne jest twierdzenie, że w grę wchodzi jakikolwiek rzeczywiste oddziaływanie substancji na organizm, wywołujące zakłócenie prawidłowego funkcjonowania. W stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu nie jest wymagane oddziaływanie zażytego środka na organizm, aczkolwiek może on wpływać na zachowanie sprawcy. W określeniu tym nie ma znamienia ilościowego, słowo zaś „użycie” oznacza „zastosowanie czegoś”. Rozróżnienie tych stanów może być trudne w sytuacjach granicznych, gdyż brak jest obiektywnego miernika określającego zawartość środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie, powodującego zaburzenia czynności psychomotorycznych odpowiadające stanowi nietrzeźwości. Nie wypracowano takiego miernika, jakim jest zawartość alkoholu w organizmie wyrażona w promilach lub mg/dm3.
Środkami działającymi podobnie do alkoholu są:
1) opioidy,
2) amfetamina i jej analogi,
3) kokaina,
4) tetrahydrokanabinole,
5) benzodiazepiny.
Nie są to wszystkie środki, których działanie jest podobne do alkoholu. Ograniczenie wykazu tylko do 5 grup środków zmierzało do dostosowania rodzaju substancji do możliwości ich wykrycia w materiale odzwierciedlającym ich obecność w organizmie. Ważnym kryterium była tutaj możliwość mało inwazyjnego, bardzo prostego i nienaruszającego prywatności badanej osoby sposobu pobrania. Ponadto wymienione w wykazie środki najsilniej obniżają sprawność psychofizyczną oraz są najczęściej przyjmowane w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, a ich wpływ na sprawność psychofizyczną jest znany. Leki z grupy benzodiazepin są zaś nadużywane przez osoby uzależnione z różnych przyczyn. Mogą one też być oznaczane w ślinie za pomocą prostych urządzeń (analizatorów śliny). Zażycie przez kierującego pojazdem w ruchu drogowym innych środków, chociażby zakłócały one w istotnym stopniu jego zdolność do bezpiecznego kierowania pojazdem, jest z punktu omawianego przepisu prawnie obojętne. Niedopuszczalna jest – ze względu na wymaganie określoności wykroczenia – wykładnia obejmująca jeszcze inne środki.
Działanie na organizm ludzki
W zależności od rodzaju, środki odurzające wykazują zróżnicowane działanie na organizm ludzki, z tym że im więcej środka zostanie wprowadzone do organizmu, tym silniejsze jego oddziaływanie na organizm, a tym samym wyższe jego stężenie. Samo stwierdzenie obecności środka odurzającego lub jego metabolitów nie jest wystarczające do przyjęcia, że wywołał on takie zakłócenie czynności psychicznych w takim samym stopniu, jaki powoduje zawartość alkoholu powyżej 0,5 promille. Wprawdzie opiaty, tetrahydrokannabinole, amfetaminy i kokaina działają negatywnie na organizm ludzki w każdej przyjętej dawce, lecz intensywność tego oddziaływania zależy od ilości spożytego środka. Dopiero ilość powodująca takie zakłócenia czynności psychicznych, jakie są charakterystyczne dla stanu nietrzeźwości, pozwala przyjąć, że w grę wchodzi stan pod wpływem środka odurzającego. Aby przyjąć, że sprawca znajduje się w stanie pod wpływem środków odurzających, konieczne jest stwierdzenie obecności w organizmie określonego środka odurzającego oraz istnienie zewnętrznych zaburzeń czynności psychicznych, odpowiadających tym, jakie wywołuje zawartość alkoholu określająca stan nietrzeźwości.
Badanie zawartości narkotyków w ciele
Badania krwi lub moczu w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu przeprowadza się:
1) w razie uczestniczenia kierującego pojazdem w wypadku drogowym, w którym jest zabity;
2) na żądanie osoby, która była poddana badaniu śliny;
3) jeżeli stan badanego uniemożliwia przeprowadzenie badania śliny;
4) jeżeli badany odmawia poddania się badaniu stanu trzeźwości urządzeniami elektronicznymi;
5) w razie braku możliwości poddania kierującego pojazdem badaniom urządzeniami elektronicznymi lub testom psychologicznym, a gdy jednocześnie w wyniku obserwacji jego zachowania zachodzi uzasadnione podejrzenie, że znajduje się on w stanie po użyciu środków działających podobnie do alkoholu.
W sytuacji, gdy osoba uczestniczyła w wypadku drogowym, w którym są zabici lub ranni, lub co do której zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa przez badanego, oddaliła się z miejsca zdarzenia przed badaniem jej stanu trzeźwości, a następnie została zatrzymana albo sama zgłosiła się do jednostki Policji, należy dokonać badania urządzeniem elektronicznym, a po uzyskaniu wyniku ponad 0,00 mg/dm3 – dokonać co najmniej dwukrotnego pobrania krwi w odstępie godziny, chyba że pomiaru dokonano przy użyciu urządzenia elektronicznego, który wykazał wynik 0,00 mg/dm3, albo jeżeli od chwili zdarzenia do zatrzymania lub zgłoszenia się upłynął taki okres, że badanie zawartości alkoholu w organizmie jest bezzasadne. Podobnie jak w wypadku stanu nietrzeźwości, dowodem tego stanu może być również badanie lekarskie, zeznania świadków opisujących zachowanie się sprawcy.
Prawo o ruchu drogowym za podstawową metodę uznaje metody niewymagające badania laboratoryjnego i zakres ich został ograniczony do badania obecności środka działającego podobnie do alkoholu, chyba że i stan osoby podlegającej badaniu uniemożliwia jego przeprowadzenie metodą niewymagającą badania laboratoryjnego albo osoba ta odmawia poddania się takiemu badaniu. W takim przypadku ustalenie w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu następuje na podstawie badania krwi lub moczu. Dopuszcza się badanie krwi lub moczu jako następstwo badania przeprowadzonego metodą niewymagającą badania laboratoryjnego albo jeżeli nie ma możliwości wykorzystania tej metody. Badanie w celu ustalenia obecności w organizmie środka działającego podobnie do alkoholu, może być przeprowadzone również w razie braku zgody osoby podlegającej badaniu, o czym należy ją uprzedzić.
Badanie w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego polega na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu, zgodnie z instrukcją obsługi tego urządzenia. Do próbek nie wolno dodawać jakichkolwiek substancji, poza znajdującymi się w zestawie urządzenia do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu.
Badanie krwi
Badanie krwi w celu ustalenia w organizmie obecności środka działającego podobnie do alkoholu polega na analizie laboratoryjnej krwi pobranej z żyły osoby badanej metodą chromatografii gazowej połączonej ze spektrometrią masową lub inną metodą instrumentalną, w tym: wysokosprawną chromatografią cieczową, wysokosprawną chromatografią cieczową połączoną ze spektrometrią masową. W pobranej krwi oznacza się co najmniej następujące środki działające podobnie do alkoholu:
1) morfinę (LOQ – 10 ng/ml);
2) amfetaminę i jej analogi, w tym metylenodioksymetamfetaminę (MDMA) (LOQ – 25 ng/ml);
3) kokainę (LOQ – 10 ng/ml) i jej metabolit – benzoiloekgoninę (LOQ – 50 ng/ml);
4) delta-9-tetrahydrokannabinol (LOQ – 1 ng/ml);
5) benzodiazepiny.
Krew do badania pobiera się do dwóch pojemników w objętości po około 5 cm3, z zachowaniem następujących warunków:
1) do pobrania krwi używa się sprzętu jednorazowego użytku;
2) do pojemnika, do którego pobiera się krew, nie wolno dodawać jakichkolwiek substancji, poza znajdującymi się w pojemniku;
3) do dezynfekcji skóry używa się środków odkażających niezawierających alkoholu.
W przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pobranie krwi może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia osoby badanej, decyzję o przeprowadzeniu badania krwi podejmuje lekarz.
Pobranie moczu
Pobranie moczu do badań w celu ustalenia w organizmie osoby badanej obecności środka działającego podobnie do alkoholu przeprowadza się w warunkach umożliwiających zachowanie intymności osoby badanej, w obecności lekarza lub pielęgniarki tej samej płci co osoba badana. Badanie moczu polega na analizie laboratoryjnej moczu osoby badanej metodami, których granice oznaczalności (LOQ) dla poszczególnych środków:
1) morfinę (LOQ – 200 ng/ml) i 6-acetylomorfinę (LOQ – 20 ng/ml);
2) amfetaminę i jej analogi, w tym metylenodioksymetamfetaminę (MDMA) (LOQ – 250 ng/ml);
3) kokainę (LOQ – 50 ng/ml) i jej metabolit – benzoiloekgoninę (LOQ – 100 ng/ml);
4) 11-nor-9-karboksy-delta-9-tetrahydrokannabinol (LOQ – 20 ng/ml);
5) benzodiazepiny.
Mocz do badania pobiera się do dwóch pojemników w objętości co najmniej po 5 cm3, z zachowaniem następujących warunków:
1) do pobrania moczu używa się pojemnika jednorazowego użytku, uniemożliwiającego zamianę, rozcieńczenie lub dodanie do niego innych substancji po jego zamknięciu;
2) do pojemnika, do którego pobiera się mocz, nie wolno dodawać jakichkolwiek substancji.
Pojemniki zawierające krew lub mocz
Pojemniki zawierające krew lub mocz do badania oznacza się w sposób zapewniający ustalenie tożsamości osoby badanej poprzez podanie imienia i nazwiska oraz numeru PESEL tej osoby, a jeżeli nie posiada numeru PESEL, serii i numeru dokumentu potwierdzającego jej tożsamość, oraz zabezpiecza się w sposób uniemożliwiający zmianę ich zawartości lub zniszczenie w czasie przechowywania lub transportu. Czynności te wykonuje się w obecności osoby badanej, jeżeli jest to możliwe. W przypadku niemożności ustalenia tożsamości osoby badanej stosuje się oznaczenie „NN” i opisuje znaki szczególne osoby badanej. Do czasu rozpoczęcia badania krwi lub moczu, pobrane próbki przechowuje się i transportuje w temperaturze od 3°C do 6°C.
Protokół
Z przebiegu badań, sporządza się protokół, który zawiera:
1) dane osoby badanej:
a) imię i nazwisko,
b) datę urodzenia,
c) numer PESEL, a jeżeli nie posiada, serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość;
2) informację o przyjęciu albo nieprzyjęciu środka działającego podobnie do alkoholu – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
3) informację o chorobach, na jakie choruje osoba badana – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
4) opis objawów i okoliczności uzasadniających podejrzenie użycia środka działającego podobnie do alkoholu;
5) miejsce, datę, godzinę i minutę stwierdzenia tych objawów i okoliczności;
6) datę, godzinę i minutę pobrania próbek śliny, krwi lub moczu oraz oznaczenie pojemnika z krwią lub moczem;
7) miejsce, datę, godzinę i minutę oraz metodę badania próbek śliny, krwi lub moczu;
8) wyniki badania próbek śliny, krwi lub moczu;
9) imię i nazwisko osób pobierających i badających próbki śliny, krwi lub moczu;
10) w przypadku odstąpienia od pobrania próbek krwi lub moczu – przyczynę odstąpienia;
11) informację, czy badanie krwi lub moczu przeprowadzono na żądanie osoby badanej;
12) informację, czy badanie krwi lub moczu przeprowadzono za zgodą osoby badanej;
13) czytelny podpis osoby badanej – jeżeli jego złożenie jest możliwe;
14) czytelne podpisy osób pobierających i badających próbki śliny, krwi lub moczu (§ 6 cyt. rozporządzenia).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.