Twoja sprawa z zakresu prawa karnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Złośliwe lub uporczywe naruszanie prawa pracownika przez pracodawcę – art. 218 k.k.

Art. 218 kodeksu karnego

§  1a. Kto, wykonujac czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Osoba określona w § 1, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Osoba określona w § 1, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Złośliwość w rozumieniu art. 218 § 1a KK wyraża się w niedającej się racjonalnie uzasadnić woli zaszkodzenia pracownikowi; perfidnym zachowaniu, dokuczeniu mu, poniżeniu, wyrządzeniu krzywdy. Znamię uporczywości naruszania praw pracownika zakłada dwa elementy: złą wolę sprawcy i długotrwałość jego zachowania. Uporczywość przejawia się w natrętności, sekwencyjności czy powtarzalności zachowań, przy czym uporczywe jest takie zachowanie, które polega na naruszenia praw pracownika co najmniej trzy razy. Znamię uporczywości obejmuje również świadomość niweczenia możliwości osiągnięcia stanu założonego przez prawo. Ocena uporczywości i długotrwałości ma charakter zindywidualizowany i musi być dokonywana odmiennie, w zależności od konkretnego stanu faktycznego, jednakże zasadne jest uznanie za „długotrwałe” działań trwających w okresie przynajmniej 3 miesięcy.

O uporczywości na gruncie art. 218 § 1a KK nie świadczy natomiast tylko czasookres, czy wielokrotność zachowań, ale także element woli ukierunkowanej na działanie w zamiarze naruszenia praw pracowników. Ocena uporczywości i długotrwałości ma charakter zindywidualizowany i musi być dokonywana odmiennie w zależności od konkretnego stanu faktycznego.

Przestępstwo z art. 218 § 1a KK może być popełnione umyślnie z zamiarem bezpośrednim, nacechowanym dodatkowo szczególny nastawieniem podmiotowym w postaci złośliwości lub uporczywości. Przy czym złośliwość wymaga zamiaru bezpośredniego, a uporczywość nie wyklucza zamiaru ewentualnego (por. W. Wróbel: Komentarz do art. 218 Kodeksu karnego, LEX).Tylko z takim nastawieniem naruszenia praw pracowników wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego skutkuje przyjęciem bezprawności zachowania pracodawcy. W doktrynie dominuje pogląd, zgodnie z którym do momentu wypełnienia znamienia uporczywości sprawca popełnia wykroczenie z art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Jeśli uwzględnić to, że znamiona przestępstwa określonego w art. 218 § 1 KK może wypełnić tylko naruszenie prawa ze stosunku ubezpieczenia społecznego, któremu można przypisać cechę złośliwości lub uporczywości, zakładające zachowanie umyślne, nacechowane złą wolą (por. W. Wróbel, (w:) A. Barczak-Oplustil, B. Grzegorz, Z. Ćwiąkalski i in., Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, t. II, Kraków 2006), to można stwierdzić, że niezwykle rzadko może w praktyce zdarzyć się, że osoba, której wymierzono dodatkową opłatę z tytułu niewywiązywania się z obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne pracownika, zostanie też z tego samego powodu pociągnięta do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 218 § 1 KK. Nie jest to jednak niemożliwe (tak też: J. Lachowski, (w:) Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych…, Toruń 2007, s. 509 oraz J. Marciniak, Prawa pracownika wynikające ze stosunku ubezpieczenia społecznego jako przedmiot ochrony z art. 218 § 1 KK, „Monitor Prawa Pracy” 2009, nr 1, s. 19; inaczej W. Wróbel j.w.).

Pamiętajmy, że to nie pracownik a płatnik składek jest dłużnikiem organu ubezpieczeniowego i z tego tytułu zatrudniony nie ponosi negatywnych konsekwencji.

Naruszanie praw pracownika

W art. 2 kodeksu pracy podano, że pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Ów status pracownika nabywa się przez nawiązanie stosunku pracy, mocą którego – w myśl art. 22 § 1 KP – pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Przyjmuje się w nauce prawa, że w procesie dekodowania znamion przestępstw nie powinno się co do zasady modyfikować ustalonych definicji z zakresu innych gałęzi prawa (zob. P. Wiatrowski: Dyrektywy wykładni prawa materialnego w judykaturze Sądu Najwyższego, Warszawa 2013, s. 123 – 134). Zatem znaczenie komentowanego terminu, którym posłużono się w art. 218 § 1a KK, winno być ustalone za pomocą norm i definicji pochodzących z prawa pracy. Pojęciem „pracownik” wolno objąć również osobę, z którą zawarto formalnie umowę cywilnoprawną, a nie umowę o pracę. Oznacza to powinność traktowania takiej wadliwie nazwanej umowy jako umowy o pracę, a świadczącego tę pracę jako osobę pozostającą w stosunku pracy.

Orzecznictwo z zakresu prawa pracy poświęciło analizowanej problematyce wiele uwagi, prezentując jednolite i konsekwentne w tej materii zapatrywania, które okazały się pomocne przy odczytywaniu znaczenia pojęć z tej gałęzi prawa użytych w ustawie karnej, w tym pojęcia „pracownik” z art. 218 § 1a KK. Przyjmuje się, że zasadnicze znaczenie w procesie sądowego badania, czy dany stosunek prawny jest stosunkiem pracy, ma ustalenie faktyczne, czy praca wykonywana w ramach ocenianego stosunku prawnego rzeczywiście ma cechy wymienione w art. 22 § 1 KP; w tym celu bada się okoliczności i warunki, w jakich dana osoba wykonuje czynności na rzecz innego podmiotu prawa, i dopiero w wyniku tego badania rozstrzyga się, czy czynności te świadczone są w warunkach wskazujących na stosunek pracy (zob. wyrok SN z 17 października 2017 r., II UK 451/16). Jeżeli w umowie przeważają cechy pracownicze, takie jak podporządkowanie pracodawcy czy brak realnej możliwości wykonywania umowy przez inną osobę niż zatrudniony, to mamy do czynienia z umową o pracę – i to nawet jeżeli wolą stron było zawarcie umowy cywilnoprawnej (zob. wyrok SN z 7 czerwca 2017 r., I PK 176/16).

W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, że o tym, czy dana osoba pozostaje w stosunku pracy czy też w stosunku zobowiązaniowym z zatrudniającym go podmiotem, decyduje charakter tego stosunku i treść zawartej umowy, a nie jej nazwa. Cechami charakteryzującymi stosunek pracy – wynikającymi wprost z art. 22 § 1 KP – są odpłatne świadczenie pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy i pod kierownictwem tego pracodawcy. Doktryna prawa pracy dodaje do tego jeszcze takie cechy jak osobiste świadczenie pracy przez pracownika, dobrowolność zobowiązania i obciążenie pracodawcy ryzykiem gospodarczym, produkcyjnym i osobowym. Ustawodawca w art. 22 § 11 KP ustanowił swoistą zasadę zatrudnienia w ramach stosunku pracy, co oznacza, że każde zatrudnienie noszące cechy stosunku pracy jest z mocy prawa traktowane jako zatrudnienie w ramach stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (zob. P. Daniluk, W. Witoszko: Glosa do uchwały SN z 15 grudnia 2005 r., I KZP 34/05, OSP 2006/7 – 8/93; J. Unterschűtz : Karnoprawna ochrona praw osób wykonujących pracę zarobkową, LEX OMEGA dla Sądów 30/2018; K. Rączka: Komentarz do art. 2 Kodeksu pracy, LEX OMEGA dla Sądów 32/218). Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 20 września 2018 r. I KZP 5/18

Przykład z sprawy sądowej

Z wyjaśnień oskarżonej wynika, że wstrzymywała się z uiszczeniem należnych i naliczonych składek, gdyż nie pozwalała na to jej sytuacja finansowa, nie była bowiem w stanie wykonywać wszystkich swoich wymagalnych zobowiązań. Nie kierowała nią zatem chęć dokuczenia pracownikom i naruszenia ich praw, tym samym przypisanie jej popełnienia czynu zabronionego stypizowanego w art. 218 § 1a KK budzi wątpliwości. Ocena prawno-karna wykluczająca możliwość przypisania tego przestępstwa będzie prowadzić do konstatacji, że zachowanie polegające na niedopełnieniu obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne w przewidzianym przepisami terminie spenalizowane jest jako wykroczenie z art. 98 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.). Nie narusza zaś art. 98 ust. 1 tej ustawy prawa osób wykonujących pracę zarobkową do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, lecz stanowi naruszenie obowiązków płatnika wobec ZUS, a zatem eo ipso nie może pozostawać w zbiegu z art. 218 § 1a KK, ponieważ zachowania opisane w tych przepisach godzą w różne dobra prawne, co zawsze wyłącza tożsamość czynu (K. Woźniewski, Glosa do wyroku TK z 18 listopada 2010, P 29/09, GSP – Prz. Orz. rok 2011, z. 2, poz. 151).

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa karnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach karnych. Wybierając nas możesz mieć pewność, że będziemy w pełni oddani Tobie i Twojej sprawie. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Karnego w Poznaniu. Prawo Karne Poznań