Oszustwa związane z wprowadzeniem do obrotu fikcyjnych faktur przybierają różne formy, począwszy od tych mniej skomplikowanych, polegających na zakupie przez przedsiębiorcę jednej lub kilku fikcyjnych faktur w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych, a skończywszy na tworzeniu zorganizowanych struktur przestępczych.
Jednym z elementarnych dokumentów na gruncie podatku VAT jest faktura. Stanowi ona dokument księgowy, potwierdzający transakcje i umożliwiający właściwe ujęcie ich w księgach wystawcy i odbiorcy. W konsekwencji jest dość sformalizowanym dokumentem papierowym. Treść faktury określa przepis art. 106e ustawy o VAT. Wskazuje on na elementy, które obowiązkowo powinny znaleźć się na fakturach, zarówno w przypadku faktur typowych, jak i faktur dotyczących różnego rodzaju szczególnych schematów sprzedaży. Faktura w zasadzie zawierać musi w szczególności: dane dotyczące podatnika (sprzedawcy) i nabywcy; opis przedmiotu sprzedaży, czyli odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju, eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów; datę dokonania sprzedaży; cenę jednostkową bez podatku; podstawę opodatkowania; stawkę i kwotę podatku; kwotę należności. Powinna być przechowywana przez okres pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności VAT, i okazywana na każde żądanie organu podatkowego.
Zmniejszenie podatku poprzez fakturę VAT
Konsekwencją dokonania przez podatnika VAT czynności podlegającej opodatkowaniu jest obowiązek wystawienia faktury. Faktura ta, dokumentując określone zdarzenie gospodarcze, stanowi dla nabywcy towaru lub usługi będącego czynnym podatnikiem VAT podstawę do obniżenia podatku należnego o wynikającą z faktury kwotę podatku naliczonego. Organizatorzy procederu wykorzystują ten mechanizm poprzez sztuczne wykreowanie podatku naliczonego w oparciu o wystawienie „pustych faktur”, a więc dokumentujących zdarzenia gospodarcze, które w istocie nie zaistniały.
Niezgodne z przepisami prawa działania podatników, mające na celu wykorzystanie konstrukcji rozliczania podatku VAT do otrzymania zwrotu podatku, mogą koncentrować się na zmniejszeniu podatku należnego bądź zawyżeniu podatku naliczonego. Zmniejszenie podatku należnego jest możliwe poprzez niewykazywanie całej wartości sprzedaży. Natomiast zawyżenie podatku naliczonego może być skutkiem zawyżania kosztów działalności, m.in. poprzez wprowadzanie do rozliczeń fikcyjnych faktur dokumentujących zdarzenia, które nigdy nie miały miejsca, obrazujących przebieg zdarzeń gospodarczych niezgodnie z ich rzeczywistym przebiegiem lub faktur, w których wykazano ilości i wartości w wielkościach nierzeczywistych. W celu uwiarygodnienia omawianego procederu fikcyjne operacje gospodarcze deklarowane są w urządzeniach księgowych przez podmioty zarejestrowane w organach ewidencyjnych.
Puste i fikcyjne faktury VAT
Faktura stanowiąca podstawę uprawnienia do odliczenia podatku naliczonego musi być poprawna nie tylko z formalnego punktu widzenia, ale musi także odzwierciedlać prawdziwy przebieg zdarzeń gospodarczych. Prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony nie jest prawem bezwarunkowym, albowiem nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności. W kontekście przepisów ustawy o podatku od towarów i usług istotne jest nie to, czy jakiekolwiek dostawy zostały zrealizowane, ale to, czy zostały dokonane czynności stwierdzone fakturami, a więc prawo do odliczenia wiąże się z obowiązkiem posiadania faktur dokumentujących prawidłowe transakcje dokonane między podatnikami VAT. Także faktura niezawierająca danych rzeczywistego sprzedawcy, a zamiast tego zawierająca dane innego podmiotu, niebędącego rzeczywistym sprzedawcą, jest fakturą stwierdzającą czynności, które nie zostały dokonane.
Faktura więc może być nierzetelna z tego powodu, że czynność nią udokumentowana została dokonana, ale nie przez wystawcę na tej fakturze uwidocznionego, po drugie, faktura może nie dokumentować czynności rzeczywiście dokonanej ze względu na jej przedmiot, tzn. może dokumentować nie taką dostawę towarów lub świadczenie usług, jakie były przedmiotem rzeczywistej transakcji, po trzecie, faktura może również być wystawiona w celu stwierdzenia transakcji w ogóle niedokonanej i będzie to tzw. pusta faktura. Faktury, z którymi nie wiążą się żadne dostawy lub usługi, albo którym towarzyszą co prawda ujawnione w nich zdarzenia gospodarcze, ale podmiotem je realizującym jest ktoś inny niż wystawca faktury, przyjęło się nazywać pustymi fakturami.
Dysponowanie przez nabywcę fakturą wystawioną przez zbywcę stanowi jedynie formalny warunek skorzystania z tego uprawnienia. Posiadanie faktury nie stanowi jeszcze uprawnienia do odliczenia podatku, jeżeli nie towarzyszy mu spełnienie warunku w postaci wykonania rzeczywistej czynności rodzącej u wystawcy faktury obowiązek podatkowy z tytułu jej realizacji na rzecz nabywcy. Aby bowiem można było mówić o podatku od towarów i usług, musi zaistnieć czynność, zaś każda czynność – dla wywarcia w systemie podatku od towarów i usług pełnych skutków charakterystycznych dla czynności opodatkowanej – musi cechować się „stroną materialną” oraz „stroną formalną”. Czynność nieposiadająca „strony materialnej” to taka czynność, która ma jedynie swój obraz w dokumencie, lecz nie została w rzeczywistości przeprowadzona. W przypadku zatem, gdy podatek wynika jedynie z faktury, która nie dokumentuje faktycznego zdarzenia rodzącego obowiązek podatkowy u jej wystawcy, faktura taka nie daje uprawnienia do odliczenia wykazanego w niej podatku.
Pamiętajmy, że organy podatkowe są obowiązane do badania nie tylko wysokości kwoty podatku naliczonego, lecz również okoliczności, w których doszło do sprzedaży towarów lub usługi, co sprowadza się do kontrolowania, czy w istocie faktura stwierdza fakt nabycia towarów lub usługi, a więc czy doszło między stronami wskazanymi w fakturze do rzeczywistej operacji gospodarcze.
Konsekwencje pustej faktury
Wystawianie pustych faktur ma różne konsekwencje, w zależności od roli, jaką pełnią poszczególni uczestnicy rzekomych transakcji. Wystawca faktury dokumentującej czynności niewykonane jest zobowiązany do zapłaty podatku VAT, natomiast odbiorca takiej faktury nie ma prawa do odliczenia podatku. Wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w przypadku gdy stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności.
Względy obiektywne powodują, że nie można odliczyć podatku, który nie powstał w ogóle na uprzednim etapie obrotu. Umożliwienie w takiej sytuacji skorzystania z prawa do odliczenia podatku z faktury dokumentującej czynność, która faktycznie nie została dokonana i nie zrodziła obowiązku podatkowego u jej wystawcy, byłoby sprzeczne z konstrukcją podatku od towarów i usług, umożliwiającą odliczenie zawartych w cenach towarów podatków faktycznie należnych z tytułu czynności ich nabycia.
Zaginięcie faktury VAT
W obrocie krajowym podstawowym źródłem powstania podatku naliczonego jest faktura VAT, którą podatnik powinien przechowywać w swoich urządzeniach księgowych do momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego za okres, którego ten dokument dotyczy. Jeśli podatnik dokonał odliczenia podatku na podstawie faktury VAT, którą później utraci, wówczas powinien za pomocą innych dowodów wykazać, że w chwili, w której korzystał z prawa do odliczenia, miał daną fakturę VAT, na podstawie której prawidłowo odliczył podatek. Najbardziej wskazanym jest zatem, aby w przypadku utraty danej faktury podatnik wystąpił o jej duplikat.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku