Twoja sprawa z zakresu prawa karnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej i medycznej przy błędzie medycznym

Europejski Trybunał Praw Człowieka w swoich orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, iż poszanowanie poufności danych dotyczących stanu zdrowia ma kluczowe znaczenie nie tylko dla prywatności pacjenta, lecz także dla utrzymania zaufania tej osoby do zawodu lekarza oraz do opieki medycznej w ogólności. Bez takiej ochrony osoby potrzebujące opieki medycznej mogą żywić obawy i zrezygnować z poszukiwania odpowiedniego leczenia, ryzykując tym samym własnym zdrowiem. Niemniej jednak nad interesami pacjenta i całego społeczeństwa związanymi z ochroną poufności danych medycznych przeważyć może interes ścigania i zwalczania przestępczości. Istotnie, postępowania przygotowawcze niejednokrotnie – przede wszystkim w sprawach o tzw. błędy medyczne, ale nie tylko – wymagają zapoznania się z danymi dotyczącymi stanu zdrowia i leczenia pacjenta, w tym uzyskania dokumentacji medycznej oraz przesłuchania członków personelu medycznego w charakterze świadków.

Tajemnica lekarska

Tajemnica lekarska obejmuje informacje związane z pacjentem, uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu, w tym dotyczące diagnozy i terapii oraz wszelkie inne wiadomości, z którymi lekarz zapoznał się w związku z diagnozą i leczeniem, również niezwiązane bezpośrednio ze stanem zdrowia pacjenta. Informacja nie musi być powierzona lekarzowi przez pacjenta, może pochodzić od osób trzecich i podlega ochronie także wtedy, gdy lekarz uzyskał ją wbrew woli pacjenta. Tajemnicą objęte są również uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu lekarza informacje niedotyczące bezpośrednio pacjenta, a np. osób mu bliskich. To pacjent jest dysponentem tajemnicy i to on może decydować o tym, w jakim zakresie będzie ona chroniona, skoro zgodnie z ustawą może zwolnić lekarza z obowiązku jej zachowania.

Tajemnica lekarska to pewnego rodzaju domniemanie wzruszalne, polegające na założeniu, iż pacjent pragnie zachowania w sekrecie tego, co lekarz wie o jego prywatnym życiu – jeśli wola pacjenta nie jest znana, to znaczy, że nie życzy sobie ujawniania informacji objętych tajemnicą lekarską. Zgody pacjenta na zwolnienie z tajemnicy nie można domniemywać. Winna mieć ona charakter wyraźny, przy czym sposób jej wyrażenia nie jest sformalizowany, zgoda ta może więc być zarówno ustna, jak i pisemna. To ostatnie rozwiązanie, co oczywiste, jest korzystniejsze – choćby dla szeroko rozumianych celów dowodowych. Zgoda ta może zostać odwołana w każdym czasie, nawet bez żadnego uzasadnienia czy wręcz bez przyczyny.

Lekarz w postępowaniu cywilnym

W postępowaniu cywilnym, lekarz występujący jako świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli zeznanie miałoby być połączone z ujawnieniem istotnej tajemnicy zawodowej. Nie tworzy to zakazu dowodowego, jako że nie wyłącza możliwości przesłuchania lekarza, a jedynie przyznaje takiemu świadkowi prawo do odmowy odpowiedzi na zadane mu pytanie w sytuacji, gdy zeznanie mogłoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Tak więc sąd może pytać, a decyzję w sprawie ujawnienia okoliczności i faktów objętych tajemnicą lekarską oraz zakresu ich ujawnienia pozostawiono lekarzowi, przerzucając na niego ocenę, czy istotna tajemnica zawodowa w danej sytuacji wiąże go czy też nie.

Wniosek do sądu o zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej

Jeśli pacjent jest pełnoletni i sam występuje w charakterze pokrzywdzonego/świadka, należy podczas przesłuchania – w sprawach dot. błędów medycznych przesłuchanie pokrzywdzonego będzie z reguły pierwszą lub jedną z pierwszych czynności procesowych – zapytać go, czy wyraża zgodę na ujawnienie w procesie karnym tajemnicy lekarskiej. Dopiero jeśli pacjent takiej zgody nie wyrazi, zasadnym będzie wystąpienie do sądu o zwolnienie lekarza z tajemnicy.  Oczywiście skierowanie wniosku o zwolnienie z tajemnicy bez wcześniejszego uzyskania stanowiska pacjenta nie jest sprzeczne z prawem, bo są to sposoby zwolnienia z tajemnicy lekarskiej są względem siebie równorzędne, ale zapytanie pacjenta-pokrzywdzonego o zgodę i po jej uzyskaniu zaniechanie składania wniosku o zwolnienie z tajemnicy znacznie ułatwi postępowanie przygotowawcze i pozwoli na jego skrócenie.

Najczęściej to pokrzywdzony pacjent bądź jego przedstawiciel ustawowy będzie pierwszym przesłuchanym w sprawie świadkiem. Jeśli zwolni on lekarzy z obowiązku zachowania tajemnicy, to występowanie z wnioskiem o zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej będzie zbędne. Jeśli natomiast zdarzyłoby się, że takiej zgody uprawniony nie udzieli – wniosek prokuratora powinien zostać merytorycznie rozpoznany niezależnie od tego, że wcześniej nie wezwano lekarza do złożenia oświadczenia o odmowie składania zeznań.

Prokurator w postępowaniu przygotowawczym, przesłuchując pokrzywdzonego (pacjenta, przedstawiciela ustawowego, osobę bliską dla zmarłego pacjenta), powinien zapytać o zgodę na ujawnienie tajemnicy – po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych skutkach jej ujawnienia. To czyni zbędnym występowanie do sądu z wnioskiem o zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej. Jeśli osoba uprawniona nie wyrazi zgody lub też sprawa dotyczy pacjenta, który sam jest osobą uprawnioną, ale aktualnie zgody wyrazić nie może lub nie chce, prokurator występuje do sądu z wnioskiem o zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej. W praktyce zdarza się, że sądy odmawiają uwzględnienia wniosków prokuratorskich, powołując się na okoliczność, iż poszczególni lekarze nie zostali wezwani w charakterze świadków i nie skorzystali z prawa odmowy składania zeznań.

Pokrzywdzony małoletni, nieprzytomny lub zmarły

W postępowaniu karnym, w którym pokrzywdzonym jest małoletni, zgody na ujawnienie tajemnicy lekarskiej udzielić może jego przedstawiciel ustawowy. W przypadku gdy sprawa o tzw. błąd medyczny dotyczy dorosłego pacjenta, który jest nieprzytomny lub z innych względów nie jest w stanie z odpowiednim rozeznaniem wypowiedzieć się na temat zwolnienia z tajemnicy – prokurator występuje do sądu o zezwolenie na przesłuchanie lekarza. Aktualnie zgody na zwolnienie z tajemnicy lekarskiej udzielić mogą osoby, które za życia pacjenta należały do kręgu osób bliskich. Możliwość ta pozwoli ona osobom najbliższym na poznanie całokształtu okoliczności związanych ze stanem zdrowia pacjenta i może poprzedzać decyzję o złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Przejęcie obowiązków dysponenta tajemnicy po śmierci pacjenta przez osoby mu najbliższe wynika z tego, iż łączył je z pacjentem węzeł szczególnego zaufania.

Lekarz jednak nie jest związany tajemnicą, jeśli pacjent za życia zwolnił go z tego obowiązku. Nie oznacza to jednak, by wyrażony przez pacjenta sprzeciw musiał być po jego śmierci respektowany. Inaczej mówiąc, po śmierci pacjenta lekarz będzie zwolniony z tajemnicy zarówno wtedy, gdy pacjent uprzednio zwolnił go z tajemnicy, gdy pacjent za życia nie wypowiedział się w tej kwestii, a po jego śmierci zgodę na ujawnienie wyrazi osoba bliska, jak również wtedy, gdy pacjent wprawdzie wyraził za życia swoją wolę (np. wyraźnie sprzeciwił się ujawnieniu tajemnicy lub też ograniczył jej zakres), ale osoba bliska wyrazi zgodę na uchylenie obowiązku zachowania informacji w tajemnicy.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa karnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach karnych. Wybierając nas możesz mieć pewność, że będziemy w pełni oddani Tobie i Twojej sprawie. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Karnego w Poznaniu. Prawo Karne Poznań