Art. 271. § 1. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Nie każdy bowiem kto sporządził dokument zawierający relewantne prawnie treści dopuszcza się tzw. fałszu intelektualnego z art. 271 § 1 KK. Kluczowe i rozstrzygające znaczenie ma to, że wystawienie dokumentu poświadczającego nieprawdę nie obejmuje sytuacji przedstawienia w dokumencie sporządzonym przez ten podmiot nieprawdziwych okoliczności dotyczących samego wystawcy dokumentu. Poświadczenie nieprawdy może odnosić się tylko do sytuacji, w których podmiot wystawiający dokument potwierdza okoliczności odnoszące się do zdarzeń lub faktów dotyczących osób trzecich, nigdy zaś dotyczących bezpośrednio podmiotu wystawiającego dokument.
Przykładowo, sporządzenie przez główną księgową spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bilansu oraz rachunku zysków i strat, potwierdzającego nieprawdziwe okoliczności faktyczne, nie jest wystawieniem dokumentu poświadczającego nieprawdę w rozumieniu art. 271 § 1 KK, albowiem podmiotem przestępstwa tzw. fałszu intelektualnego nie może być osoba, która określoną okoliczność poświadcza, jako ją bezpośrednio dotyczącą lub dotyczącą podmiotu w imieniu którego przedstawia nieprawdziwe okoliczności, mające znaczenie prawne.
Tym samym zachowania sprawczego charakteryzującego opis znamion tzw. fałszu intelektualnego z art. 271 § 1 KK, polegającego na poświadczeniu nieprawdy, nie można utożsamiać z przedstawieniem przez wystawcę dokumentu okoliczności dotyczących samego sprawcy. (zob. W. Wróbel, A. Barczak – Oplustil, M. Bielski, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska – Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, red. A. Zoll, Kodeks karny, Część szczególna. Komentarz. Tom II. Komentarz do art. 117-277 KK wydanie 3, Warszawa 2008 roku, wyrok SA w Katowicach z dnia 30 stycznia 2003 roku, II AKa 416/02, wyrok SA w Lublinie z dnia 23 grudnia 2002 roku, II AKa 310/02, OSP 2003, z. 9, poz. 91).
Podkreślić trzeba, że wystawienie ma charakter publicznoprawny, gdy dokument nie jest sporządzany w interesie jego wystawcy, lecz w interesie publicznym. Służy bowiem oficjalnemu potwierdzeniu prawdziwości okoliczności mających znaczenie w obrocie prawnym, wskutek czego tak wystawionym dokumentom towarzyszy cecha zaufania publicznego (por. Sąd Najwyższy w wyrokach z 30.11.2007 r., V KK 98/07, KZS rok 2008, Nr 4 oraz z 15.02.2017 r. III KK 347/16, opubl. Legalis Numer 1580529). O spełnieniu tego kryterium nie może rzecz jasna decydować wyłącznie fakt, czy w dokumencie (jakimkolwiek – w rozumieniu art. 115 § 14 KK) znalazła się treść, która w zależności od dalszych okoliczności może nabrać znaczenia prawnego. Dokumenty sporządzane do wewnętrznego użytku przedsiębiorstwa nie podlegają ochronie z art. 271 § 1-3 KK, a pracownicy je sporządzający nie odpowiadają na podstawie tego przepisu, bo nie są oni funkcjonariuszami publicznymi ściganymi za poświadczenie nieprawdy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 lutego 2003 r. II AKA 266/02, Prok. i Pr. rok 2003 nr 10, poz. 15, str. 10, KZS rok 2003 nr 4, poz. 37, str. 22, Legalis Nr 59294).
Podkreślić zatem należy, iż dokumentem wystawionym w rozumieniu art. 271 nie jest dokument podrobiony lub przerobiony (zob. T. Razowski, Komentarz do art. 271 Kodeksu karnego), a w konsekwencji przedmiotem czynu z art. 273 KK może być tylko autentyczny dokument, zawierający poświadczenie nieprawdy. Przedmiotem czynności wykonawczej typu czynu zabronionego z art. 273 KK może być, zgodnie z jednoznaczną treścią tego przepisu, jedynie dokument określony w art. 271 KK lub w art. 272 KK, a zatem taki, w którym funkcjonariusz publiczny lub inna uprawniona do wystawienia dokumentu osoba poświadczyła nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, także wówczas gdy poświadczenie nieprawdy zostało wyłudzone przez podstępne wprowadzenie w błąd wystawcy dokumentu. W każdym przypadku musi to być dokument oryginalny, a więc dokument, który nie został ani podrobiony, ani przerobiony. Użycie dokumentu podrobionego lub przerobionego stanowi natomiast przestępstwo z art. 270 § KK (zob. J. Piórkowska-Flieger, Komentarz do art. 273 Kodeksu karnego, LexisNexis 2013).
Wskazać jednak należy, iż sam fakt, iż oskarżonym można nadać status funkcjonariusza publicznego lub innej osoby uprawnionej do wystawienia dokumentu nie jest jedynym warunkiem przypisania im odpowiedzialności za czyn w takiej formie. Należy bowiem mieć na uwadze, iż poza posiadaniem wskazanej cechy, która indywidualizuje ten typ przestępstwa, ważne jest również ustalenie, czy podjęta czynność wypełniła znamiona czasownikowe tego typu przestępstwa. W przepisie tym jest bowiem mowa o poświadczeniu nieprawdy. Zgodnie z utrwalonym w tym zakresie orzecznictwem sądowym oraz poglądami prezentowanymi w doktrynie prawa karnego „dokument”, o którym jest mowa w art. 271 § 1 KK, musi nie tylko odpowiadać cechom wymienionym w art. 115 § 14 KK, lecz ponadto musi być wystawiony przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę do tego uprawnioną i zawierać w swojej treści poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 października 1996 roku V KKN 63/96 ). „Poświadczeniem” są tylko dokumenty „wystawione” na użytek publiczny, przeznaczone do dowodzenia okoliczności w nich poświadczonych bez potrzeby potwierdzenia ich innymi dowodami, korzystające z domniemania prawdziwości, obdarzone zaufaniem publicznym. Nie należą do tego zakresu dokumenty sporządzone przez funkcjonariuszy publicznych dla celów wewnętrznych urzędu, ani dokumenty regulujące zobowiązania między osobami fizycznymi lub prawnymi takie jak umowy, oświadczenia itp. (tak: Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 lutego 2013 roku I AKa 14/13, podobnie: Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 20 grudnia 2012 roku I AKa 444/12, jak i Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 27 czerwca 2012 roku KK 112/12, z dnia 30 sierpnia 2011 roku IV KK 190 ), z dnia 16 grudnia 2010 roku IV KK 379/10 Biul.PK 2010/11/10, z dnia 5 października 2005 roku I KK 126/05). Czym innym jest poświadczenie określonego stanu rzeczy, którego skutki niejako wykraczają na zewnątrz, mając przy tym znaczenie prawne i korzystając z cech zaufania publicznego, a czym innym jest oświadczenie, iż określony stan rzeczy miał miejsce, a tylko w tym pierwszym przypadku zachowanie takie jest objęte zakresem znamion przestępstwa z art. 271 § 1 KK. Kończąc, ustalenie przekroczenia uprawnień związanych z daną funkcją publiczną wymaga nie tylko stwierdzenia, że dokonana przez funkcjonariusza publicznego czynność leży poza zakresem jego uprawnień; musi ona bowiem pozostawać w formalnym lub merytorycznym związku z jego działalnością w granicach, w których zawarte są jego uprawnienia.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.