Jeżeli oskarżony przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte, można zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności. Jeżeli zachodzi potrzeba oceny wiarygodności złożonych wyjaśnień, czynności dowodowych dokonuje się jedynie w niezbędnym do tego zakresie. W każdym jednak wypadku, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, należy przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Prokurator, zamiast z aktem oskarżenia, występuje do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających również prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Alternatywnie prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek Uzgodnienie może obejmować także wydanie określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu (art. 335 kodeksu postępowania karnego).
Uzasadnienie wniosku ogranicza się do wskazania dowodów świadczących o tym, że okoliczności popełnienia czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości oraz że cele postępowania zostaną osiągnięte bez przeprowadzenia rozprawy. Materiały postępowania przygotowawczego powinny dawać podstawę do stwierdzenia, że wykazany jest fakt popełnienia przestępstwa przez danego oskarżonego oraz że wszelkie istotne okoliczności tego przestępstwa są w pełni dowodowo wyjaśnione. Nie można bowiem twierdzić, że okoliczności popełnienia czynu i wina nie budzą wątpliwości, jeżeli przede wszystkim wątpliwy i sporny byłby sam fakt istnienia przestępstwa lub fakt, że popełnił je właśnie oskarżony.
Wnioski muszą zawierać konkretne propozycje dotyczące rodzaju i wymiaru kary oraz innych środków przewidzianych za zarzucany oskarżonemu występek. Strony muszą uzgodnić: rodzaj kary lub środka karnego proponowanego we wniosku oraz jego wymiar, a więc okres, na jaki kara lub środek karny ma zostać wymierzony (dotyczyć to będzie kary pozbawienia wolności, kary ograniczenia wolności oraz środków karnych pozbawienia praw publicznych i zakazów), ilość stawek dziennych i ich wysokość w przypadku grzywny, wysokość grzywny wymierzanej kwotowo, wariant orzekanej kary ograniczenia wolności wraz ze szczegółowym określeniem jej warunków raz ewentualne obowiązki jej towarzyszące, rodzaj pojazdów, jakich dotyczyć ma zakaz prowadzenia pojazdów, wysokość środka karnego lub środka kompensacyjnego orzekanego kwotowo (w przypadku obowiązku naprawienia szkody, nawiązki lub świadczenia pieniężnego), przedmioty, których przepadek ma być orzeczony oraz rozmiar korzyści majątkowej podlegającej przepadkowi. Strony powinny również wyraźnie wskazać warunki, na jakich ma nastąpić warunkowe zawieszenie wykonania kary, a więc wskazać okres próby i ewentualne obowiązki, jakie mają zostać nałożone na oskarżonego. Jeżeli kara ma zostać wymierzona z nadzwyczajnym złagodzeniem, to będzie to już wynikało z jej proponowanej wysokości, lecz wniosek powinien na ten fakt wskazywać wyraźnie wraz ze wskazaniem podstawy tego nadzwyczajnego złagodzenia. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez prokuratora wskazanej przez siebie zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego.
Uwzględnienie uzgodnionego uprzednio z oskarżonym wniosku prokuratora o wydanie wyroku skazującego bez rozprawy może nastąpić jedynie wówczas, gdy w tym czasie nie zmieniła się sytuacja prawna oskarżonego, a więc jeżeli stoi on nadal pod zarzutem popełnienia określonego przestępstwa, cały czas tego samego. Jeżeli natomiast po uzgodnieniu między prokuratorem a oskarżonym kary lub środka karnego dochodzi do zmiany opisu i kwalifikacji prawnej czynu lub przedstawienia oskarżonemu kolejnego zarzutu, to prokurator powinien ponownie uzgodnić z oskarżonym sposób skazania go bez rozprawy, i to nawet wówczas, gdy kara i inne środki uprzednio uzgodnione mieszczą się w granicach kar i środków możliwych obecnie do orzeczenia
Oskarżony powinien złożyć wyraźne oświadczenie o wyrażeniu zgody na skazanie bez rozprawy. Musi ono być wolne od wad oświadczeń woli, a więc świadome, wolne od przymusu, błędu, niewywołane podstępem. Niezwykle istotne jest, aby oskarżony miał świadomość okoliczności faktycznych sprawy i konsekwencji, zarówno materialnoprawnych, jak i procesowych, swojej zgody na wystąpienie przez prokuratora z wnioskiem do sądu i wydanie wyroku skazującego na posiedzeniu. Oskarżony powinien zatem zostać o tych konsekwencjach prawnych poinformowany przez prokuratora lub inny organ prowadzący postępowanie przygotowawcze uprawniony do wystąpienia z wnioskiem, a w razie potrzeby także przez sąd rozpoznający ten wniosek.
Zgoda oskarżonego powinna zostać w odpowiedni sposób udokumentowana, nie jest wystarczające jedynie powołanie się przez prokuratora we wniosku na fakt jej wyrażenia. W tym celu dopuszczalne jest sporządzenie przez oskarżonego pisemnego oświadczenia o wyrażeniu zgody na skazanie bez rozprawy na określonych warunkach, a także utrwalenie ustnego oświadczenia oskarżonego w protokole jego przesłuchania, protokole końcowego zapoznania się z materiałami postępowania przygotowawczego, a nawet w odrębnym protokole sporządzonym jedynie w tym celu.
Wystąpienie do sądu z wnioskiem nie jest wykluczone, gdy podejrzany pierwotnie w toku postępowania przygotowawczego nie przyznał się do winy, jednak następnie zmienił swoje stanowisko i złożył oświadczenie o przyznaniu się do winy. Jeżeli prokurator ocenia takie oświadczenie za wiarygodne i spełnione są również pozostałe przesłanki, wystąpienie z wnioskiem o skazanie bez rozprawy jest dopuszczalne. Przyznanie do winy powinno bowiem być aktualne na moment występowania przez prokuratora z wnioskiem oraz w toku postępowania sądowego, zwłaszcza w chwili rozstrzygania w przedmiocie wniosku prokuratora. Oznacza to, że w razie zmiany wyjaśnień i cofnięcia przyznania do winy już po złożeniu wniosku do sądu np. podczas posiedzenia lub nawet pisemnego odwołania tego oświadczenia), należy odmówić uwzględnienia wniosku.
Wyjaśnienia podejrzanego stanowią bowiem główną (choć nie jedyną) podstawę oceny, czy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości. Wyjaśnienia powinny być zatem możliwie pełne i jasne, a także nie powinny zawierać wewnętrznych sprzeczności. Trafne jest stanowisko, że ocena, czy przyznanie się oskarżonego do winy nie budzi wątpliwości, powinna być oparta na rozważeniu całokształtu okoliczności zawartych w wyjaśnieniach oskarżonego, nie można więc przy jej dokonywaniu ograniczyć się jedynie do oparcia się na deklaracji oskarżonego o przyznaniu się do winy, gdy treść dalszych wyjaśnień oskarżonego przeczy tej deklaracji lub podaje ją w wątpliwość.
Co znaczy, że postawa oskarżonego wskazuje, iż cele postępowania zostaną osiągnięte. Funkcja omawianej przesłanki sprowadza się do nakazu zbadania, czy zastosowanie uproszczonego trybu postępowania, jakim jest skazanie bez rozprawy, nie będzie miało ujemnego wpływu nie tylko na treść wyroku, ale szerzej, na realizację w toku postępowania wyznaczonych przez ustawodawcę jego ogólnych celów. Przy ustalaniu, czy postawa oskarżonego uzasadnia ocenę, że osiągnięte zostaną cele postępowania, należy wziąć pod uwagę zachowanie oskarżonego po popełnieniu przestępstwa, w szczególności stosunek do pokrzywdzonego, wyrażenie prawdziwej, a nie udawanej na potrzeby postępowania skruchy, naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, zachowanie oskarżonego w toku postępowania karnego, np. współpracę z organami ścigania w wyjaśnieniu okoliczności przestępstwa.
Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu pokrzywdzony, należycie powiadomiony o terminie posiedzenia. Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem. Sąd nie uwzględnia wniosku prokuratora, jeżeli nie istnieją ku temu podstawy faktyczne lub prawne. Decyzja ta powinna być oparta na swobodnym, lecz nie dowolnym uznaniu. Brak podstaw do uwzględnienia wniosku będzie zachodził wówczas, gdy nie zostały spełnione wymogi formalne. Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku zwraca sprawę prokuratorowi. W razie nieuwzględnienia wniosku wskazanego w art. 335 § 2 k.p.k. sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, a prokurator, w terminie 7 dni od dnia posiedzenia, dokonuje uzupełnienia aktu oskarżenia.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.