W trudnych dowodowo stanach faktycznych, w których nie ma wątpliwości co do zaistnienia przedmiotu opodatkowania, lecz powstaje problem z ustaleniem rzeczywistej podstawy opodatkowania, należy rozważyć możliwość wykorzystania w postępowaniach, w sprawie dochodów nieujawnionych, instytucji oszacowania. Ma ona wyjątkowy charakter polegający na podjęciu działań zastępczych, zmierzających do określenia takiej podstawy, która by w sposób uprawdopodobniony była najbliższa podstawie rzeczywistej, będącej nieodtwarzalną. Szacowanie jest najczęściej wykorzystywane względem przedsiębiorców, gdy nie ma ksiąg i innych niezbędnych danych, a zachodzi potrzeba określenia podstawy opodatkowania. Nie ma jednak powodów, aby tej instytucji nie wykorzystać w postępowaniu dotyczącym dochodów nieujawnionych w kłopotliwych dowodowo postępowaniach. Oszacowanie dochodów może nastąpić w sytuacji, gdy podatnik z uwagi na upływ czasu lub obiektywne inne uwarunkowania nie dysponuje dowodami, na podstawie których może wykazać rzeczywisty ich poziom. Z kolei jeśli chodzi o wydatki, to oszacowanie może dotyczyć wydatków, co do których podatnicy nie dysponują dowodami lub nie przedkładają ich organom podatkowym; są to np. wydatki konsumpcyjne podatnika czy też związane z budową domu.
Szacunkowe określenie podstawy opodatkowania od określenia podstawy opodatkowania na zasadach ogólnych odróżniają reguły, według których dochodzi do jej ustalenia. O ile przy zasadach ogólnych wystarczające są procedury postępowania dowodowego, o tyle przy szacowaniu towarzyszą im właściwe dla szacowania metody. Organ podatkowy, stwierdzając istnienie okoliczności, które uzasadniają określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, np. niemożności precyzyjnego ustalenia dochodów podatnika z okresu, w którym rozliczał się w formie karty podatkowej, dokonuje wyboru metody optymalnej w danej sytuacji. Pierwszą jest metoda porównawcza. Ustawa przewiduje możliwość jej zastosowania w dwóch wariantach:
1) porównanie wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których wysokość obrotów jest znana (porównawcza wewnętrzna), bądź
2) porównanie wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność w podobnym zakresie i podobnych warunkach (porównawcza zewnętrzna).
Drugą jest metoda remanentowa polegająca na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu. Trzecią jest metoda produkcyjna, która polega ona na ustaleniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa. Rozwijając niezbyt precyzyjne sformułowanie przepisu, należy wskazać, że metoda ta polega na ustaleniu obrotu, o którym wnioskuje organ podatkowy, na podstawie zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa z uwzględnieniem: czynnych w przedsiębiorstwie urządzeń produkcyjnych, cen jednostkowych pobieranych za sprzedawane wyroby, liczby pracowników. W obecnej sytuacji gospodarczej zaangażowanie czynników wytwórczych oraz popyt na towary i usługi oferowane przez różne przedsiębiorstwa nie jest ukształtowany na jednolitym, wysokim poziomie, dlatego stosowanie tej metody wymaga zrelatywizowania i ustalenia w każdym przypadku wielkości i stopnia wykorzystania czynników wytwórczych, tj. środków produkcji i siły roboczej. Czwartą jest metoda kosztowa, która polega na ustaleniu wysokości obrotu na podstawie kosztów poniesionych przez przedsiębiorców, z uwzględnieniem wskaźnika udziału tych kosztów w obrocie. Piątą jest metoda udziału dochodu w obrocie, polega ona na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów (wykonania usług), z uwzględnieniem tej sprzedaży w całym obrocie. Polega na: wnioskowaniu o globalnej kwocie obrotu na podstawie znanej wysokości dochodu ze sprzedaży określonych towarów lub wykonania usług, z uwzględnieniem znanego wskaźnika tej sprzedaży w całym obrocie .
Stosowanie niektórych metod wymaga zgromadzenia materiału porównawczego pochodzącego od innych podatników, który pozwoli na szacunkowe ustalenie podstawy opodatkowania w wartościach porównywalnych. Sama poprawność stosowania metod polegających na porównywaniu określonych wielkości jest uwarunkowana: z jednej strony – właściwym doborem materiału porównawczego, z drugiej – uwzględnieniem okoliczności szczególnych, występujących indywidualnie w danej sytuacji, które mogą wpływać na zróżnicowanie wielkości przychodów podatników. Praktyka w tym zakresie może obfitować w liczne problemy niosące niekorzystne dla podatnika skutki, począwszy od sposobu wybrania przedsiębiorstw porównywalnych, skończywszy na doborze odpowiednich wskaźników.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
