Przedmiotem przestępstwa przywłaszczenia określonego w art. 284 KK może być rzecz ruchoma, w tym także polski pieniądz (art. 115 § 9 KK) oraz prawo majątkowe. Z kolei przedmiotem sprzeniewierzenia określonego w art. 284 § 2 KK może być jedynie powierzona rzecz ruchoma, w tym również pieniądz. Należy zatem stwierdzić, że cywilistyczne pojęcie pieniądza na gruncie prawa karnego obejmuje także pieniądz bezgotówkowy, który może być przedmiotem przestępstwa z art. 284 § 2 KK. Przewłaszczenie na zabezpieczenie rzeczy oznaczonych co do tożsamości oraz zbioru rzeczy o zmiennym składzie jest możliwe pomimo pozostawienia ich w posiadaniu dłużnika, co pozwala na zastosowanie art. 284 § 2 KK wobec dłużnika, który bezprawnie rozporządził powierzonymi mu przedmiotami przewłaszczenia na zabezpieczenie.
Umowa o przewłaszczenie na zabezpieczenie stanowi tzw. fiducjarne (powiernicze) przeniesienie własności, polegające na zabezpieczeniu wierzytelności poprzez przeniesienie na wierzyciela prawa własności rzeczy (w całości lub w określonej części) ruchomej, z jednoczesnym ustanowieniem zobowiązania wierzyciela do korzystania przez dłużnika z prawa własności, ale tylko w granicach ustalonych przez strony (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 22 czerwca 1995 r., II Akr 179/95, Pr. Gosp. rok 1996, nr 1, poz. 48; M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, A. Zoll – Kodeks karny, Część szczególna, Komentarz, Zakamycze 2006, t. III, s. 214, teza 24 do art. 284 KK)”. Przeniesienie własności na podstawie takiej umowy jest dopuszczalne i znajduje oparcie w art. 155 i 156 KC, a w świetle orzecznictwa SN oraz poglądów wyrażonych w doktrynie, umowy tego rodzaju stanowią bardzo skuteczną formę zabezpieczenia wierzytelności .
Sprzedaż rzeczy ruchomej, stanowiącej przedmiot przewłaszczenia na zabezpieczenie, dokonanego na rzecz banku lub innego podmiotu będącego wierzycielem sprawcy i będącego formą zabezpieczenia tej wierzytelności, stanowi realizację znamion przestępstwa przywłaszczenia rzeczy.
Jeżeli istotą powierzenia rzeczy ruchomej w rozumieniu art. 284 § 2 KK jest przekazanie sprawcy władztwa nad rzeczą ruchomą, z zastrzeżeniem jej zwrotu właścicielowi albo posiadaczowi lub osobie posiadającej inne prawo do rzeczy, to oczywistym jest, że przewłaszczenie na zabezpieczenie, polegające na przeniesieniu na udzielający kredytu bank (wierzyciela) prawa własności rzeczy z jednoczesnym ustanowieniem zobowiązania do korzystania przez kredytobiorcę (dłużnika) w określonych granicach z prawa własności spełnia to kryterium.
Nie jest przecież niczym nadzwyczajnym to, że strona umowy cywilnej, nie wywiązując się z jej postanowień, dopuszczając się tym samym naruszenia przepisów prawa cywilnego, jednocześnie swym zachowaniem wyczerpuje znamiona przestępstwa. Każdy, kto zobowiązany jest z jakiegokolwiek tytułu do zwrotu wierzycielowi danej rzeczy, a z obowiązku tego się nie wywiązuje, narusza przepisy prawa cywilnego, zaś jeśli dodatkowo jego zachowaniu towarzyszy zamiar trwałego włączenia danej rzeczy do swego majątku, jednocześnie wyczerpuje znamiona przywłaszczenia – czy to w formie podstawowej, czy też kwalifikowanej z art. 284 § 2 KK.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
