Obowiązujące zasady bezpieczeństwa ruchu drogowego ustanowione w Kodeksie drogowym nakładają na kierowców bezwzględny obowiązek zachowania szczególnej ostrożności przy kierowaniu pojazdami mechanicznymi, a w szczególności dostosowania szybkości jazdy do określonych warunków, w jakich ruch się odbywa, w sposób niezbędny dla zapewnienia maksimum bezpieczeństwa. Z reguły do wypadku dochodzi tylko wówczas, gdy szybkość jazdy zależna wyłącznie od woli kierującego pojazdem jest nadmierna, nie dostosowana do konkretnej sytuacji drogowej.
Prędkość bezpieczna jest jednym z najważniejszych komponentów bezpieczeństwa ruchu drogowego. To od niej w dużym stopniu zależy poziom bezpieczeństwa ruchu. Pojęcie bezpieczna szybkość pojazdu jest pojęciem o charakterze relatywnym i w związku z tym żaden akt prawny nie może za pomocą wyrażonych cyfrowo wskaźników (np. ilość km/sek.) określić, jaka szybkość pojazdu jest szybkością bezpieczną. Prędkości bezpiecznej nie można utożsamiać z prędkością, przy której według dokonanej rachunkowej analizie zdarzenia, możliwe byłoby uniknięcie konkretnego wypadku. Dla oceny szacowania liczbowej wartości prędkości bezpiecznej nie mogą służyć kryteria, które ujawniają się po zdarzeniu.
Prawo o ruchu drogowym nakazuje kierującemu pojazdem jechać z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem z uwzględnieniem warunków, w jakich ruch się odbywa, w szczególności zaś takich okoliczności, jak rzeźba terenu, stan i widoczność drogi, stan i ładunek pojazdu oraz warunki atmosferyczne i natężenie ruchu. Oznacza to, że prędkością bezpieczną jest taka, która zapewnia panowanie nad pojazdem w konkretnych warunkach drogowych. Panowanie nad pojazdem oznacza stan, w którym kierujący może, w istniejących warunkach, swobodnie reagować na zmieniającą się sytuację na drodze.
Okoliczności wpływające na prędkość bezpieczną
Okolicznościami wpływającymi na prędkość bezpieczną jest przykładowo: rzeźba terenu (spadki, wzniesienia, łuki), stan drogi (klasa drogi, wyboje w jezdni, garby, brak pobocza, wąska jezdnia, zaleganie śniegu lub błota), stan techniczny i ładunek pojazdu (pojazd nowy lub wyeksploatowany, ładunek wysoki, szeroki, długi, przestrzenny), warunki atmosferyczne (deszcz, mgła, śnieg, wiatr, gołoledź), natężenie ruchu (zachowanie odstępu, dopuszczalne prędkości, liczba pojazdów znajdujących się w ruchu) i widoczność drogi (pora doby, obszar zabudowany, zadrzewienie). Bardzo istotne znaczenie ma czas reakcji kierowcy. Mają na niego wpływ stałe cechy osobowe kierowcy, w tym wiek, zmienny stan psychofizyczny, rodzaj sytuacji drogowej, zmęczenie, warunki biometeorologiczne, hałas i alkohol.
Jeżeli więc droga z powodu gołoledzi i stosunkowo nieznacznej szerokości jest niebezpieczna, to bez względu na to, czy i w jakim stopniu służba drogowa wywiązała się z obowiązku odpowiedniego zabezpieczenia jezdni dla ruchu, kierowcy pojazdów mechanicznych są obowiązani dostosować się do realnych warunków. Poślizg na mokrej jezdni jest zjawiskiem na tyle typowym, iż obowiązek rozpoznania go przez kierowcę nie może budzić wątpliwości. Nietrudno zorientować się, że im bardziej śliska nawierzchnia, z tym mniejszą siłą pojazd przyczepia się do niej. Tylko wyjątkowo w sytuacjach krańcowych i w sposób szczególnie odbiegający od normy można mówić o usprawiedliwionym zachowaniu kierowcy. Kierowca odpowiada za nieprzystosowanie prędkości do śliskości nawierzchni jedynie wówczas, gdy śliskość tę przewidywał bądź mógł przewidzieć.
Kierujący pojazdem, mając na uwadze okoliczności dotyczące jego osoby, np. stan psychofizyczny, umiejętności, a także elementy odnoszące się do pojazdu i drogi, ma wybrać taką prędkość, która pozwoli mu zapanować nad pojazdem. Ocena, jaka prędkość jest bezpieczna w danych warunkach, jest pozostawiona kierującemu pojazdem. Znaczy to, że prędkość bezpieczna to taka, na którą może sobie w danych warunkach pozwolić konkretny kierowca, prowadzący określony pojazd. Kierowca musi bezbłędnie ocenić wszystkie wyżej wymienione warunki i w zależności od nich wybrać prędkość właściwą.
Prędkość bezpieczna a prędkość dopuszczalna
Za prędkość bezpieczną nie może być zawsze uznana prędkość odpowiadająca prędkości dopuszczalnej, tj. ustalonej w przepisach, znakiem drogowym lub w decyzji organu rejestrującego. Tak określona prędkość jest w istocie reglamentacja formalną, ma charakter ogólny, gdyż nie uwzględnia wszystkich zmieniających się czynników. Podstawą określenia prędkości maksymalnej są różne elementy o charakterze zmiennym. Obowiązujące ograniczenie prędkości nie zwalnia kierującego pojazdem od obowiązku własnej oceny prędkości w aspekcie, czy jest ona bezpieczna. Dopuszczalna prędkość maksymalna na danym odcinku drogi nie zawsze jest bezpieczna i w wielu wypadkach może okazać się nadmierna.
Zachowanie tzw. prędkości administracyjnie dozwolonej nie może samo przez się świadczyć o tym, że kierowca zachował prędkość bezpieczną. Na drodze bowiem – niezależnie od tego, czy ruch pojazdów odbywa się we dnie, czy w nocy, mogą panować takie warunki atmosferyczne (np. gołoledź, mgła), czy też takie natężenie ruchu, że nawet prędkość znacznie mniejsza od administracyjnie dozwolonej nie będzie zapewniała panowania nad pojazdem.
Prędkość bezpieczna w nocy
Najwięcej trudności w zakresie oceny prędkości z punktu widzenia jej bezpieczeństwa stwarza prędkość jazdy w warunkach nocnych. Dla jej określenia, spośród parametrów określających prędkość bezpieczną, priorytetowe znacznie ma widoczność drogi. W czasie jazdy w nocy obserwacja drogi i jej otoczenia ograniczona jest głównie do przestrzeni oświetlonej reflektorami pojazdu. Jest to tzw. czynna widoczność drogi. Dostrzeżenie nieoświetlonej przeszkody zależne jest m.in. od jej wysokości, barwy, zdolności odbijania światła oraz kontrastowości w stosunku do tła. Mając na uwadze, że do oka kierującego dochodzi sygnał odbity od przeszkody, a nie padający na nią, przyjmuje się, że minimalna wysokość oświetlenia niekontrastowej przeszkody wynosi około 0,25 m.
Najwłaściwszym kryterium prędkości bezpiecznej w nocy jest tzw. względna czynna widoczność. Bezpieczną jest prędkość pozwalająca na zatrzymanie pojazdu na odcinku oświetlonym przez reflektory pojazdu lub inne światła albo przed przeszkodą, której można było i należało oczekiwać. Prędkość powinna być dostosowana nie tylko do widoczności drogi, ale i przeszkód na drodze, których można było i należało się spodziewać. Niebezpieczna jest szybkość, która przy uwzględnieniu w szczególności rodzaju pojazdu, jego ładunku, stanu technicznego, charakterystyki drogi, nawierzchni, warunków atmosferycznych i widzialności grozi utratą panowania nad pojazdem albo niemożnością zatrzymania go przed przeszkodą, której na drodze można i należy oczekiwać.
Jeżeli kierowca przed olśnieniem dostosował prędkość pojazdu do zasięgu czynnej widoczności drogi, a z chwilą olśnienia niezwłocznie rozpoczął zatrzymywanie pojazdu, zachowując tor ruchu, jaki przed olśnieniem rozpoznał wzrokiem jako wolny, nie powinno dojść do najechania przez pojazd na obiekt, który już przed olśnieniem był nieruchomy lub znajdował się w ruchu o kierunku zgodnym z ruchem pojazdu olśnionego kierowcy, lecz bezwzględne stosowanie tej reguły czyniłoby w zasadzie ruch drogowy w porze nocnej prawie niemożliwym. W sytuacji gdy z przeciwka jedzie ciąg pojazdów, kierowca musiałby ciągle zatrzymywać pojazd. Za zbyt daleko idące należy uznać wymagania, aby w wypadku utraty widoczności drogi spowodowanej olśnieniem światłami jadącego z przeciwka pojazdu, kierujący pojazdem był obowiązany do natychmiastowego zmniejszenia prędkości, a nawet zatrzymania pojazdu. Nie można na kierowcę nakładać obowiązku, aby w takich sytuacjach przerywał jazdę lub wykonywał niebezpieczny manewr gwałtownego hamowania, gdyż przekreślałoby to możliwość efektywnego poruszania się po drogach i stanowiłoby czynnik godzący w bezpieczeństwo ruchu.
Droga hamowania w nocy zależy od rodzaju nawierzchni, jej stanu (sucha, mokra, ośnieżona, oblodzona), rodzaju ogumienia, wielkości bieżników, rodzaju hamulców itp. Droga przebyta w czasie reakcji kierowcy oraz w czasie uruchamiania hamulców wzrasta proporcjonalnie do prędkości pojazdu, natomiast droga efektywnego hamowania pojazdu wzrasta proporcjonalnie do kwadratu prędkości, np. przy dwukrotnym wzroście prędkości jej długość wzrasta czterokrotnie.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.