Podmiotem uprawnionym do wniesienia i popierania oskarżenia prywatnego jest pokrzywdzony, czyli osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone bądź zagrożone przez przestępstwo, lub też instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej. W razie śmierci pokrzywdzonego oskarżenie prywatne może być wniesione i popierane przez osoby najbliższe. Przez wniesienie oskarżenia należy rozumieć wniesienie prywatnego aktu oskarżenia, natomiast przez jego popieranie – występowanie przed sądem i korzystanie w toku postępowania sądowego z uprawnień procesowych strony.
Pokrzywdzony może wnosić i popierać oskarżenie w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. O zakwalifikowaniu danego przestępstwa jako prywatnoskargowe przesądzają przepisy prawa karnego materialnego. Poniżej proszę wybrać interesujące Państwa przestępstwo, by przeczytać nasze praktyczne opracowanie na jego temat. Do przestępstw prywatnoskargowych należą:
Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do toczącego się postępowania. W takiej sytuacji postępowanie przed sądem wszczynane jest poprzez złożenie pierwszego aktu oskarżenia. Każdy następny pokrzywdzony, aby skorzystać w procesie z uprawnień strony (oskarżyciela prywatnego), nie musi już wnosić kolejnego aktu oskarżenia; wystarczy, że złoży oświadczenie, że przystępuje do toczącego się postępowania w charakterze oskarżyciela prywatnego. Zarówno pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia, jak i ten, który przyłączył się do wszczętego postępowania na podstawie, mają w procesie równe prawa. Obaj korzystają z uprawnień oskarżyciela prywatnego, a ich pozycja jest zupełnie samodzielna.
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator wszczyna postępowanie albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Postępowanie toczy się wówczas z urzędu, a pokrzywdzony, który przedtem wniósł oskarżenie prywatne, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego. Jeżeli prokurator, który wstąpił do postępowania, odstąpił potem od oskarżenia, pokrzywdzony powraca w dalszym postępowaniu do praw oskarżyciela prywatnego. Pokrzywdzony, który nie wniósł oskarżenia, może w terminie zawitym 14 dni od daty powiadomienia go o odstąpieniu prokuratora od oskarżenia złożyć akt oskarżenia lub oświadczenie, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne, a jeżeli takiego oświadczenia nie złoży, sąd lub referendarz sądowy umarza postępowanie.
Ocena, czy ingerencji wymaga interes społeczny należy wyłącznie do prokuratora i nie podlega kontroli sądu. Należy przyjąć, że do oceny, czy interes społeczny wymaga aktywności ze strony prokuratora, istotne są zarówno okoliczności sprzyjające powstaniu zwiększonej społecznej szkodliwości (np. okoliczność, że czyn bulwersuje opinię publiczną), dotyczące pokrzywdzonego (np. brak jego aktywności z uwagi na nieporadność), jak i naruszenie istotnych przepisów w odbywającym się postępowaniu prywatnoskargowym.
Wszczęcie postępowania przygotowawczego o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego należy jedynie do kompetencji prokuratora. Zasadniczo będzie to postanowienie o wszczęciu dochodzenia, które prokurator może prowadzić jako tzw. dochodzenie własne lub powierzyć do prowadzenia Policji w całości lub w określonym zakresie albo zlecić dokonanie poszczególnych czynności. Prokurator może również wszcząć śledztwo o czyn prywatnoskargowy ze względu na wagę lub zawiłość sprawy. Po wydaniu przez prokuratora decyzji o wszczęciu postępowania o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego toczy się ono z urzędu.
W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe lub osoby pozostające na utrzymaniu zmarłego mogą wstąpić w jego prawa. Postanowienie o zawieszeniu postępowania może wydać także referendarz sądowy. Jeżeli w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd lub referendarz sądowy umarza postępowanie.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
