Twoja sprawa z zakresu prawa karnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podejrzany i oskarżony, a obrońca w postępowaniu karnym

Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Jeżeli kodeks niniejszy używa w znaczeniu ogólnym określenia „oskarżony”, odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego. Te same skutki procesowe, co wniesienie aktu oskarżenia do sądu przez oskarżyciela prywatnego, rodzi również przekazanie sądowi przez Policję skargi pokrzywdzonego wraz z ewentualnymi materiałami dowodowymi w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego. Osobę, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, ustawa określa mianem „obwinionego”.

Bardzo istotną regulacją ustawową jest obowiązek organu procesowego wręczenia podejrzanemu przed pierwszym przesłuchaniem pisemnego pouczenia o jego uprawnieniach i obowiązkach m.in. że ma prawo składać wyjaśnienia lub odmówić ich złożenia bez podania powodów że jest obowiązany stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego pod rygorem przymusowego sprowadzenia

Porozumiewanie się z obrońcą

Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. W postępowaniu przygotowawczym prokurator, udzielając zezwolenia na porozumiewanie się, może zastrzec w szczególnie uzasadnionych wypadkach, jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. Jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, prokurator, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą.  Zastrzeżenia, o których mowa wyżej, nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego. Obowiązkiem prokuratora jest stosowanie tych przepisów w sposób zapewniający zgodność ze standardem konstytucyjnym i konwencyjnym. Szczególnie uzasadniony przypadek to przede wszystkim sytuacja, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że kontakty podejrzanego z obrońcą oraz ich korespondencja mogą być wykorzystywane do celów sprzecznych z prawem (np. matactwa). Przesłanka dobra postępowania przygotowawczego oznacza, że zastrzeżenia dopuszczalne są tylko wówczas, gdy jest to konieczne dla zapewnienia realizacji celów postępowania przygotowawczego, przede wszystkim wykrycia i ujęcia pozostałych sprawców przestępstwa oraz zgromadzenia i zabezpieczenia materiału dowodowego w sprawie. Powinno zawsze mieć charakter wyjątkowy, podyktowany rzeczywistą potrzebą zabezpieczenia interesów postępowania

Prawo do milczenia oskarżonego

Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. Przyjmuje się, że oskarżony nie ma obowiązku udzielania informacji nie tylko w odniesieniu do kwestii związanych z zarzucanym mu przestępstwem, ale również co do wcześniejszej karalności, a nawet może on nie odpowiadać na pytania dotyczące jego tożsamości i statusu rodzinno-majątkowego. Sam fakt skorzystania przez oskarżonego z prawa do odmowy składania wyjaśnień nie może dla niego powodować negatywnych następstw. Jeżeli zdecyduje się do ich składania, to wyjaśnienia te podlegają takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Uznanie ich niewiarygodności nie oznacza wcale, że na oskarżonego przerzucony został ciężar dowodzenia jego niewinności.

Nie oznacza to jednak, że sposób takiej, a nie innej obrony, pozostaje bez wpływu na intelektualny proces myślowy, jakim jest ocena dowodów. Prawo oskarżonego do milczenia jest powszechnie akceptowalną we współczesnych systemach prawnych regułą ustanowioną ze względów humanitarnych, ale nie może być to równoznaczne ze stwierdzeniem, że realizacja tego prawa uniemożliwia sędziemu dokonanie wewnętrznej oceny przyczyn określonej postawy procesowej podsądnego w kontekście wszystkich zgromadzonych dowodów.

Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:

1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom,

2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin organizmu, z zastrzeżeniem pkt 3,

3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób.

W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać badań lub czynności, o których mowa w pkt 1, a także, przy zachowaniu wymagań określonych w pkt 2 lub 3, pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki policzków lub inne wydzieliny organizmu. Oskarżonego lub osobę podejrzaną wzywa się do poddania się obowiązkom powyższym. W razie odmowy poddania się tym obowiązkom oskarżonego lub osobę podejrzaną można zatrzymać i przymusowo doprowadzić, a także stosować wobec nich siłę fizyczną lub środki techniczne służące obezwładnieniu, w zakresie niezbędnym do wykonania danej czynności.

Poddanie się tym czynnościom i badaniom oznacza jedynie obowiązek znoszenia przez oskarżonego określonych działań ze strony uprawnionych podmiotów wobec jego osoby. Obowiązek ten może być wymuszony także siłą fizyczną, a więc przymusem bezpośrednim, poprzez rozumowanie z celu na środki. Dopuszczalne są również inne niż wymienione wyżej badania i zabiegi, o ile nie naruszają integralności ciała. Możliwe jest więc pobranie od oskarżonego próbki jego zapachu (zob. tezę 7), poddanie go badaniu rentgenowskiemu

Obowiązek stawiennictwa

Oskarżony jest obowiązany zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca swego zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie, a jeżeli pozostaje na wolności, jest obowiązany ponadto stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego, o czym należy oskarżonego uprzedzić przy pierwszym przesłuchaniu. W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego można zatrzymać go i sprowadzić przymusowo. Pozbawienie praw obrony oskarżonego z powodu niezawiadomienia go o terminie rozprawy apelacyjnej jest wystarczającym powodem uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Liczba obrońców

Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców. W wypadku, gdy oskarżony ma ustanowionych dwóch obrońców z wyboru, którzy nie substytuują się wzajemnie, prowadzenie rozprawy głównej przez sąd I instancji w sytuacji, gdy jeden z tych obrońców nie został w ogóle zawiadomiony o terminie rozprawy i nie uczestniczył w niej, stanowi rażące naruszenie przepisów prawa procesowego.

Kiedy jest niezbędny obrońca

W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

1) nie ukończył 18 lat,

2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,

3) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona,

4) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.

Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę. W wypadkach, o których mowa wyżej, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego. Uznając za uzasadnioną opinię biegłych lekarzy psychiatrów, że czyn oskarżonego nie został popełniony w warunkach wyłączenia lub znacznego ograniczenia zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem i że stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na udział w postępowaniu i prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny, sąd orzeka, że udział obrońcy nie jest obowiązkowy. Prezes sądu albo sąd zwalnia wówczas obrońcę z jego obowiązków, chyba że zachodzą inne okoliczności przemawiające za tym, aby oskarżony miał obrońcę wyznaczonego z urzędu. Oskarżony musi mieć również obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy.

Prawo do pomocy tłumacza

Oskarżony ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim. Tłumacza należy wezwać do czynności z udziałem oskarżonego. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy tłumacza należy wezwać również w celu porozumienia się oskarżonego z obrońcą w związku z czynnością, do udziału w której oskarżony jest uprawniony. Oskarżonemu postanowienie o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów, akt oskarżenia oraz orzeczenie podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie doręcza się wraz z tłumaczeniem; za zgodą oskarżonego można poprzestać na ogłoszeniu przetłumaczonego orzeczenia kończącego postępowanie, jeżeli nie podlega ono zaskarżeniu. Prawo do obrony jako fundament procesu karnego w demokratycznym państwie prawa realizowane jest przez szereg instytucji przewidzianych w ustawie procesowej. Obok zapewnienia pomocy adwokata osobie niewładającej językiem urzędowym sądu w stopniu wystarczającym dla prowadzenia racjonalnej obrony, także ustanowienie tłumacza, który w trakcie czynności procesowych służyłby pomocą językową oskarżonemu, stanowi przejaw zapewnienia stronie procesu możliwości prowadzenia własnej obrony w sposób analogiczny do osoby, która w pełni włada językiem polskim. Nie jest wymagane pisemne przetłumaczenie całych akt danej sprawy, a tylko materiałów niezbędnych dla zapewnienia oskarżonemu rzetelnego procesu.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa karnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach karnych. Wybierając nas możesz mieć pewność, że będziemy w pełni oddani Tobie i Twojej sprawie. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Karnego w Poznaniu. Prawo Karne Poznań