Art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii
Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art. 62 ust. 1 lub 3, są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek sprawcy, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości.
Charakterystycznym rysem omawianej instytucji jest to, że do umorzenia postępowania na podstawie art. 62a może dojść tylko w razie kumulatywnego spełnienia następujących przesłanek:
- sprawca posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej,
- środki odurzające lub substancje psychotropowe przeznaczone są na własny użytek sprawcy,
- orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na: okoliczności popełnienia czynu oraz stopień jego społecznej szkodliwości.
W art. 62a ustawodawca, formułując przesłankę zastosowania analizowanej instytucji, posłużył się terminem „ilość”, który w języku polskim oznacza kategorię pojęciową obejmującą to, co może być mierzone lub ważone. W świetle dyspozycji przytoczonego przepisu przesłanką bezwarunkowego umorzenia postępowania jest taka ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, którą należy ocenić jako nieznaczną. Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „nieznacznej ilości” środków odurzających lub substancji psychotropowych użytego w cyt. przepisie. Wobec braku definicji legalnej interpretując wyrażenie „nieznaczna ilość” użyte w art. 62a ustawy należy odwołać się do jego znaczenia językowego. Z tego punktu widzenia przez sformułowanie „nieznaczny” rozumie się niewielki, błahy. Na potrzeby niniejszych rozważań oznacza to zatem, że ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych wymagana dla zastosowania instytucji przewidzianej w art. 62a powinna być niewielka, mała. Ilość substancji będąca przedmiotem czynu zabronionego określonego w art. 62 ust. 1 lub 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, aby mogła być uznana za niewielką, nie powinna przekraczać kilku gramów.
Sposób rozumienia nieznacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych jako przesłanki instytucji uregulowanej w art. 62a musi jednak uwzględniać nie tylko kryterium ilościowe odwołujące się do wagi tych substancji, ale również kryterium jakościowe. Dlatego też trafnie wskazuje się w doktrynie, że przy interpretacji wyrażenia „nieznacznej ilości” jako przesłanki instytucji określonej w art. 62a nie należy ograniczać się tylko do wagi środków odurzających i substancji psychotropowych, gdyż należy również uwzględnić stężenie zabezpieczonej substancji pozwalające ocenić, ile można z niej zrobić jednorazowych dawek tej substancji. W celu ustalenia znaczenia pojęcia nieznacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych należy uwzględnić również – oprócz wymienionych kryteriów ilościowego i jakościowego – kryterium proporcji ilości zabezpieczonych substancji do potrzeb sprawcy.
Stosując łącznie wymienione kryteria, należy przychylić się do wyrażonego w literaturze stanowiska, wedle którego ilość nieznaczna w rozumieniu tegoż przepisu odpowiada mnożnikowi jednorazowej dawki pozamedycznego użycia środka lub substancji i dziennego spożycia wynikającego z charakteru używania tych substancji przez sprawcę czynu zabronionego. Przytoczony sposób zdefiniowania nieznacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych – jak słusznie wskazuje się w literaturze – pozwala na zróżnicowaną i zindywidualizowaną ocenę posiadanych substancji dostosowaną do osoby sprawcy i charakteru używania przez niego tych środków.
Jednakże ustalenie, że zabezpieczone u sprawcy środki odurzające lub substancje psychotropowe stanowią ilość nieznaczną, nie jest jeszcze wystarczającą przesłanką zastosowania instytucji określonej w art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W świetle dyspozycji tego przepisu nieznaczna ilość wspomnianych substancji umożliwia podjęcie przewidzianego w nim rozstrzygnięcia procesowego jedynie wówczas, gdy były one przeznaczone na własny użytek sprawcy.
Z punktu widzenia dyspozycji art. 62a ustawy ustalenie w toku postępowania wspomnianych przesłanek nie stanowi jednak jeszcze wystarczającej podstawy do umorzenia postępowania karnego. Ustawodawca uzależnił wszakże w przytoczonym przepisie możliwość zastosowania analizowanej instytucji od tego, aby orzeczenie kary wobec sprawcy było niecelowe z punktu widzenia dyrektyw wymiaru kary. Z uwagi na treść tego przepisu orzeczenie wobec sprawcy kary ma być niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości. Po raz kolejny odwołując się do argumentacji cyt. powyżej komentatora wypada podkreślić, że oceniając niecelowość orzeczenia wobec sprawcy kary jako przesłankę instytucji przewidzianej w art. 62a ustawy, preferencyjnie należy potraktować sprawiedliwościową dyrektywę sądowego wymiaru kary. Oznacza to zatem, że analizowana instytucja może zostać zastosowana, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary jest niecelowe przede wszystkim z punktu widzenia stopnia społecznej szkodliwości czynu przestępnego. Elementy brane pod uwagę przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu zostały w prawie karnym określone w art. 115 § 2 KK. W świetle dyspozycji art. 62a ustawy stopień społecznej szkodliwości ma być oceniany pod kątem celowości orzeczenia wobec sprawcy kary, co oznacza, że instytucja uregulowana w tym przepisie może mieć zastosowanie jedynie do czynów przestępnych określonych w art. 62 ust. 1 lub 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, których społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma. Z tego powodu nie ulega wątpliwości, że dla przyjęcia niecelowości orzeczenia wobec sprawcy kary stopień społecznej szkodliwości czynu musi być wyższy niż znikomy. Ustawodawca uzależnia bowiem ocenę tę od rodzaju i charakter naruszonego dobra, rozmiaru wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagi naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postaci zamiaru, motywacji sprawcy, rodzaju naruszonych reguł ostrożności i stopnia ich naruszenia.
Uzasadnienie umorzenia postępowania
Elementem decydującym o tym, że okoliczności popełnienia czynu uzasadniają umorzenie postępowania, może być przede wszystkim brak wyraźnego zagrożenia dla dóbr prawnych osób trzecich. Chodzi tu zatem o sytuację, z której musi wynikać dokładnie, że celem posiadania jest użytek własny sprawcy i nikt poza nim samym nie poniesie z tego tytułu szkody. Jeżeli więc mamy do czynienia z posiadaniem środków odurzających lub substancji psychotropowych w szkole czy innych instytucjach edukacyjnych, placówkach oświatowych, jednostkach wojskowych, w czasie imprez sportowych oraz innych imprez masowych, możemy przyjąć, że potencjalnie zachodzi tu zagrożenie dla życia, zdrowia bądź bezpieczeństwa innych osób. Dlatego w takich wypadkach stosowanie tego przepisu powinno być wyłączone. Tym z kolei, co może decydować o przyjęciu, że stopień społecznej szkodliwości czynu uzasadnia skorzystanie z omawianej instytucji, jest zwłaszcza charakter posiadanego środka, tzn. jego szkodliwość dla zdrowia. Wobec czego posiadanie cannabis, czyli substancji o mniejszej szkodliwości niż wiele innych środków, w ilościach nieznacznych i okolicznościach niestwarzających w zasadzie zagrożenia dla dóbr prawnych osób trzecich – powinno raczej zachęcać organy wymiaru sprawiedliwości do stosowania umorzenia postępowania na podstawie art. 62a ustawy.
Względy ekonomiki procesowej zadecydowały o takim redakcyjnym ujęciu przepisu art. 62a ustawy, które umożliwia z kolei umorzenie postępowania jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania karnego. W rezultacie prokurator może odmówić wszczęcia postępowania i nie podejmować szeregu czynności następujących zazwyczaj po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.