Twoja sprawa z zakresu prawa karnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Przyjęcie i wzięcie łapówki czy pieniędzy przez urzędnika czy funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem funkcji publicznej – art. 228 k.k.

Art. 228 Kodeks karny

§ 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Karze określonej w § 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda.

§ 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 6. Karom określonym w § 1-5 podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania.

Istotą łapownictwa biernego jest przyjęcie korzyści z wykorzystaniem faktu, iż jej przyjęcie wiąże się z kompetencjami pełnionej funkcji publicznej, a więc możliwością podjęcia ważnej prawnie czynności, niezależnie od wpływu przyjęcia korzyści na treść czynności i jej zgodność z prawem”. Innymi słowy, znamię związku z funkcją publiczną nie występuje, jeżeli korzyść dotyczy czynności, które merytorycznie całkowicie rozmijają się ze sferą funkcji publicznej, chociażby okazją do ich przyjęcia było pełnienie takiej funkcji.

Treść dyspozycji art. 228 § 1 KK jednoznacznie wskazuje na to, że z realizacją znamion strony przedmiotowej tego przestępstwa mamy do czynienia w sytuacji, gdy przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy pozostaje w związku z pełnieniem przez sprawcę funkcji publicznej. Dla ustalenia w konkretnym przypadku czy korzyść pozostaje w związku z pełnieniem funkcji publicznej trzeba rozważyć, czy korzyść zostałaby udzielona, gdyby sprawca takiej funkcji nie pełnił. Nie musi to być zatem związek z konkretną czynnością, ale z całokształtem urzędowania, z zespołem czynności należących do sprawowanej przez daną osobę funkcji publicznej, które może ona podejmować lub od nich się powstrzymywać.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wymienionym powyżej wyroku z dnia 12 czerwca 1980 r., w sprawie I KR 99/80 (OSNKW 1980, z. 12, poz. 93) – „Związek z pełnieniem funkcji publicznej zachodzić może pomiędzy przyjęciem korzyści majątkowej a konkretną czynnością służbową należącą do kompetencji osoby pełniącej funkcję publiczną, bądź pomiędzy przyjęciem korzyści a całokształtem działalności służbowej osoby pełniącej funkcję publiczną. Tak więc nie musi to być zatem związek z konkretną czynnością, ale z całokształtem urzędowania, z zespołem czynności należących do sprawowanej przez daną osobę funkcji publicznej, które może ona podejmować lub od nich się wstrzymywać. Osoba przysparzająca korzyści wówczas nie konkretyzuje czynności urzędowych, na których treści jej zależy. Wręcza korzyść w nadziei, że gdy czynności takie będą podejmowane, „życzliwie doń ustosunkowany” funkcjonariusz da temu wyraz w ich treści” (podobnie: A. Barczak-Oplustil, (w:) A. Zoll (red.), Kodeks karny, s. 1164; O. Górniok, R. Zawłocki, (w:) A. Wąsek, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Komentarz, Tom II, Warszawa 2010, s. 72 – 74; J. Skorupka, Ochrona interesów majątkowych Skarbu Państwa w Kodeksie karnym, Wrocław 2004, s. 77; M. Surkont, Uregulowanie sprzedajności w projekcie polskiego kodeksu karnego, „Przegląd Sądowy” 1995, nr 7-8, s. 108).

Kluczowe dla oceny, czy to znamię zostało wypełnione przez sprawcę, jest ustalenie, czy fakt sprawowania określonej funkcji publicznej stanowił motyw udzielenia korzyści majątkowej. Motyw ten stanowi natomiast obiektywny element rzeczywistości, od którego wystąpienia uzależniona jest realizacja znamion typu czynu zabronionego i którego zaistnienie musi być uświadomione przez sprawcę, aby można przypisać mu umyślne zrealizowanie znamion tego czynu zabronionego. Aby odpowiedzieć w konkretnym wypadku na pytanie, czy korzyść (jej obietnica) pozostaje w związku z pełnieniem funkcji publicznej, trzeba rozważyć, czy korzyść zostałaby udzielona, gdyby sprawca takiej funkcji nie pełnił. Nie musi to być zatem związek z kompetencją do dokonania konkretnej czynności, ale z całokształtem urzędowania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 listopada 2016 r, IV KK 230/16, z dnia 6 lutego 2017 r, WA 16/16, zob. też: A. Barczak-Oplustil – „W związku z pełnieniem funkcji publicznej”, jako znamię dookreślające czynność sprawczą tzw. korupcji urzędniczej – zarys wybranych problemów”. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2009 r. Nr 3, s. 75 – 96; M. Bielski – Znaczenie znamienia dobra prawnego i znamienia modalnego „w związku z pełnieniem funkcji publicznej” dla wykładni przestępstw korupcyjnych w sferze publicznej. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2013 r. Nr 1, s. 5 – 28; A. Jaskuła – „Prawnokarna ocena przyjęcia i udzielenia korzyści majątkowej po zaprzestaniu pełnienia funkcji publicznej”. Prokuratura i Prawo 2016 r. Nr 3).

W postanowieniu z dnia 9 marca 2006 r., w sprawie III KK 230/05, Sąd Najwyższy wskazano, iż „Dla uznania, że przyjęcie korzyści majątkowej pozostaje w związku z pełnioną funkcją publiczną, wystarczające jest, że pełniący ją może wpływać na końcowy efekt załatwienia sprawy, a czynność służbowa stanowiąca okazję do przyjęcia korzyści choćby w części należy do kompetencji sprawcy. W wypadku żądania korzyści majątkowej sprawca nie musi w ogóle ingerować w proces podejmowania decyzji, bo okazją do żądania jest właśnie ogólna kompetencja żądającego, stwarzająca zawsze sposobność do uzyskania korzyści od podmiotu, którego ofertę przyjęto”. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, że samodzielność decyzyjna przyjmującego korzyść majątkową nie jest warunkiem odpowiedzialności za przestępstwa określone w przepisach art. 228 § 1 KK. Znaczenie, jakie powszechnie w języku polskim nadaje się pojęciu „związku”, który należy rozumieć jako stosunek pomiędzy rzeczami, zjawiskami, czy zachowaniami połączonymi ze sobą w jakiś sposób, nie pozwala ograniczać stosowania przepisów art. 228 § 1 i 3 KK tylko do tych sytuacji, w których udzielana korzyść majątkowa miała wpływ na skutek czynności podejmowanych przez pełniącego funkcję publiczną (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 marca 2015 r, II KK 331/14, KZS 2015, Nr 9, poz. 13).

Naturalnie, zgodzić się należy z poglądami, zgodnie z którymi sam fakt pełnienia funkcji publicznej, nawet w instytucji właściwej do załatwienia sprawy, nie oznacza jeszcze, iż przyjęta korzyść majątkowa pozostawała w związku z pełnieniem funkcji – bowiem czynność służbowa stanowiąca okazję do przyjęcia korzyści powinna choćby w części należeć do kompetencji sprawcy. Również Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wyrażał pogląd, w którym uznał, że czynność służbowa stanowiąca przyczynę lub okazję do przyjęcia korzyści powinna należeć chociażby w części do kompetencji sprawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 1998 r., V KKN 175/97, Prok. i Pr. 1999, nr 1, poz. 6; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r, III KK 230/05).

W wyroku z dnia 2 kwietnia 1998 r., V KKN 175/97, Sąd Najwyższy stwierdził – „Przyjęcie korzyści majątkowej lub jej obietnicy nie pozostaje „w związku z pełnieniem funkcji publicznej” z tego tylko powodu, że przyjmujący pełni funkcję publiczną, a nawet że pełni ją w instytucji właściwej do załatwienia sprawy. Taki związek zachodzi wyłącznie wtedy, kiedy czynność służbowa stanowiąca przyczynę lub okazję do przyjęcia korzyści, należy – choćby w części – do kompetencji sprawcy. Bez ustalenia takiego związku nie jest możliwa odpowiedzialność karna na podstawie żadnego z przepisów” (Prok. i Pr.-wkł. 1999/1/6). Jednak już w tym samym orzeczeniu Sąd Najwyższy jednocześnie przyjął – „Wymóg określony zwrotem „w związku”, oznacza, że przyjęcie korzyści nastąpić musi – dla możliwości odpowiedzialności na podstawie art. 239 § 1 KK – z powodu pełnienia funkcji publicznej, a więc wykonywania czynności, podejmowania decyzji czy choćby wyrażania opinii stanowiących treść sprawowanej funkcji. Nie wystarcza zatem ustalenie, iż określona osoba pełni funkcję publiczną i że przyjęła korzyść majątkową, bo niezbędne jest nadto wykazanie, że oba te fakty wiąże rzeczywisty powód czy przyczyna przyjmowania korzyści przez tę osobę.

Rzecz w tym, że każdorazowa ocena, czy znamię „w związku z pełnioną funkcją publiczną” zostało przez sprawcę wypełnione, należy odnieść do specyfiki danej funkcji publicznej. Skoro związek z pełnioną funkcją rozumiany jako związek z całokształtem urzędowania, to kluczowe znaczenie dla ustalenia w realiach konkretnego przypadku istnienia związku pomiędzy zachowaniem korupcyjnym, a pełnieniem funkcji publicznej, musi mieć ustalenie in concreto zakresu kompetencji łączących się z pełnieniem danej funkcji publicznej. Cechą wyróżniającą funkcję publiczną jest posiadanie określonego zakresu uprawnień. Ustalenie zakresu ciążących na osobie pełniącej funkcję publiczną obowiązków i przysługujących jej w ramach pełnionej funkcji uprawnień, wymaga każdorazowego zbadania regulacji prawnych dotyczących określonej kategorii osób pełniących funkcję publiczną, w których określone zostały źródła i zakres czynności służbowych związanych z wykonywaniem tej konkretnej funkcji.

Pełnienie funkcji publicznej

W uchwale siedmiu sędziów SN z dnia 20 czerwca 2001 r., I KZP 5/01, Sąd Najwyższy wskazał, że „pełnienie funkcji publicznej (…) obejmuje czynności ordynatora w publicznym zespole opieki zdrowotnej, zarówno związane z administrowaniem, jak i udzielaniem świadczeń zdrowotnych wymienionych w art. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza oraz w art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej – finansowanych ze środków publicznych”, a w uchwale siedmiu sędziów SN z dnia 18 października 2001 r., I KZP 9/01, Sąd Najwyższy uznał, że zarządzanie przedsiębiorstwem i reprezentowanie go na zewnątrz przez dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych jest pełnieniem funkcji publicznej w rozumieniu art. 228 § 1 KK (OSNKW 2001, z. 11-12, poz. 87). Również czynności wykonywane przez prezesa zarządu spółdzielni mieszkaniowej na podstawie art. 55 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze, które wiążą się z dysponowaniem środkami publicznymi stanowią pełnienie funkcji publicznej w rozumieniu art. 228 § 1 KK (por. uchwałę siedmiu sędziów SN z dnia 28 marca 2002 r., I KZP 35/01, OSNKW 2002, z. 5-6, poz. 29 oraz wyrok SN z dnia 19 czerwca 2002 r., V KKN 195/00, LEX nr 54415). I wreszcie pracownicy zakładu energetycznego, zarówno w okresie obowiązywania ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o gospodarce energetycznej jak i aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, którzy dokonują kontroli legalności poboru energii lub podejmują decyzje zmierzające do ściągnięcia należności od odbiorcy, któremu przypisano nielegalny pobór, pełnili funkcję publiczną (por. postanowienie SN z dnia 15 listopada 2002 r., OSNKW 2003, z. 1-2, poz. 10). Analiza przedstawionych orzeczeń pozwala na określenie kryteriów jakimi należy się kierować odpowiadając na pytanie jak rozumieć występujące w art. 228 § 1 KK pojęcie „pełnienie funkcji publicznej”. Kryteriami tymi są wykonywanie przez określony podmiot czynności na podstawie przepisów ustawy oraz realizowanie ich z wykorzystaniem środków publicznych.

Natomiast z uregulowanego ustawowo uprawnienia diagnosty do wpisywania w dowodzie rejestracyjnym pojazdu terminu kolejnego badania technicznego, a tym samym przedłużenia okresu dopuszczenia pojazdu do ruchu, wynika, że w zakresie wykonywania tej czynności pełnił on funkcję publiczną przekazaną imiennym upoważnieniem wojewody. Przyjęcie przez diagnostę korzyści majątkowej lub osobistej albo ich obietnicy w związku z wykonywaniem tych czynności wypełniało znamiona przestępstwa określonego w art. 239 § 1 KK69. Wyrażony pogląd zachowuje aktualność po wejściu w życie kodeksu karnego z 1997 r., gdyż znamiona ustawowe określające krąg podmiotów łapownictwa biernego nie uległy zmianie (art. 228 § 1 KK), a uprawnienia diagnostów, unormowane w art. 81-84 ustawy z 20.6.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. nr 98, poz. 602), nadal pozostają w sferze pełnienia funkcji publicznej.

Obecnie nie ma najmniejszych przeszkód do tego, aby uznać za osobę pełniącą funkcje publiczne, bankowca zatrudnionego w prywatnym banku na stanowisku Naczelnika Wydziału Kredytów, czy Zastępcę Dyrektora Oddziału takiego banku, który w ramach swojej działalności kredytowej dysponuje w istocie rzeczy środkami publicznymi, a to z tego powodu, że większościowym udziałowcem tego banku jest państwowa osoba prawna. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2008 r. II AKa 356/07

Korzyść majątkowa

O majątkowym charakterze korzyści decyduje to, że ma ona wartość ekonomiczną, wyrażoną kwotą pieniężną, której precyzyjne określenie nie zawsze jest możliwe. Przekazanie korzyści może nastąpić w związku z załatwieniem konkretnej sprawy (przed jej załatwieniem, w czasie jej załatwiania lub po jej załatwieniu), ale może być też tak, że osoba przysparzająca korzyść nie konkretyzuje czynności urzędowych, na których jej zależy. Wręcza korzyść w nadziei, że gdy czynności takie będą podejmowane „życzliwie doń ustosunkowany” funkcjonariusz publiczny da temu wyraz (wyrok SN z dnia 30 listopada 2016 r., sygn. akt: IV KK 230/16, wyrok SA w Poznaniu z dnia 30 października 2012 r., sygn. akt: XVI K 50/10).

W wypadku przestępstw z art. 228 § 1 KK i art. 229 § 1 KK nie ma znaczenia dla odpowiedzialności karnej okoliczność, że korzyści nie odniosła sama osoba pełniąca funkcję publiczną, ale inny podmiot (zob. art. 115 § 4 KK). Istotne natomiast jest to, czy udzielenie korzyści majątkowej lub jej obietnicy miało związek z pełnioną przez sprawcę funkcją, a związek ten nie musi się odnosić do konkretnej czynności, lecz jedynie może sprowadzać się do dążenia do zapewnienia sobie przychylności osoby pełniącej taką funkcję. Wystarczające jest, aby czynność służbowa przyjmującego korzyść majątkową była przyczyną lub okazją do przyjęcia tej korzyści.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa karnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach karnych. Wybierając nas możesz mieć pewność, że będziemy w pełni oddani Tobie i Twojej sprawie. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Karnego w Poznaniu. Prawo Karne Poznań