Art. 177 Kodeksu Karnego
§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.
Artykuł 177 kodeksu karnego przewiduje dwa typy podstawowe przestępstwa w lotnictwie:
1) średni wypadek, którego skutkiem są obrażenia ciała powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 7 dni (§ 1), oraz
2) ciężki wypadek, powodujący śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu (§ 2).
Nie każde spowodowanie wypadku lotniczego będzie skutkować odpowiedzialnością z art. 177 KK, ponieważ warunkiem uznania wypadku za przestępstwo jest naruszenie dobra prawnego innej niż sprawca osoby, w postaci jej życia lub zdrowia, na określonym w tym przepisie poziomie. Skutkiem opisanym w art. 177 KK, warunkującym odpowiedzialność karną, jest uszczerbek na zdrowiu, a przy wypadku ciężkim również śmierć człowieka. Jako ”średni uszczerbek” określa się sytuację opisaną w § 1, ze skutkiem w postaci obrażeń opisanych w art. 157 § 1 KK. Typ określony w § 2 ma charakter przestępstwa wieloodmianowego, bowiem skutek może polegać albo na spowodowaniu ciężkiego uszczerbku na zdrowiu innej osoby, albo na spowodowaniu jej śmierci. Spowodowanie lżejszego uszczerbku na zdrowiu nie będzie stanowić realizacji znamion czynu zabronionego, lecz może być oceniane wyłącznie na gruncie kodeksu wykroczeń. Skutkowy charakter przestępstwa oznacza, że konieczne jest ustalenie związku przyczynowego pomiędzy stwierdzonym naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu powietrznym, a zaistniałym wypadkiem.
Skutkiem wypadku określonego w art. 177 § 2 KK jest śmierć albo ciężki uszczerbek na zdrowiu, określony w art. 156 § 1 KK. Ustawa nie odsyła wprost do tego przepisu, lecz posługuje się określeniem nazwowym, wyraźnie stanowiąc, że chodzi o “ciężki uszczerbek na zdrowiu”. Taki przymiot mają obrażenia wymienione w art. 156 § 1 KK, co ustawodawca zaznaczył w tym przepisie. Chodzi o uszczerbek na zdrowiu w postaci: pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
Należy więc zawsze rozwikłać jakich należy dokonać ustaleń, także z udziałem biegłego z zakresu ruchu powietrznego, niezbędnych dla możliwości przypisania pilotowi odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w art. 177 KK.
W każdej sprawie dotyczącej przestępstwa lotniczego sąd powinien zawsze rozważyć, czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy stwierdzonym naruszeniem przepisów, a zaistniałym wypadkiem. Związek ten nie może być rozumiany tylko jako czasowe lub miejscowe następstwo wydarzeń, ale jako powiązanie wypadku lotniczego z poprzedzającym go naruszeniem przez oskarżonego przepisów o ruchu powietrznym. Oczywiście to powiązanie musi znajdować pełne oparcie w całokształcie materiału dowodowego, nie może być hipotetyczne ani dorozumiane. Określony zaś w ustawie skutek winien być normalnym, typowym następstwem zachowania się oskarżonego.
Przyczynienie się do wypadku lotniczego
Przyczynienie się pokrzywdzonego do wypadku nie zwalnia od odpowiedzialności karnej osoby, która przyczyniła się do wypadku w mniejszym stopniu. Przekroczenie przepisów przez pokrzywdzonego, zgodnie z zasadą ograniczonego zaufania, osobę przestrzegającą przepisów od odpowiedzialności wtedy m.in., gdy dostrzegając to przekroczenie zrobiła wszystko, co było możliwe w danej sytuacji, aby zaistniałemu niebezpieczeństwu przeciwdziałać. Przyczynienie się innego uczestnika do wypadku powinno być poczytane na korzyść sprawcy. Powinno być wzięte pod uwagę przy ocenie stopnia zawinienia oskarżonego
Umyślność i nieumyślność przestępstwa
Zawarty w art. 177 § 1 KK zwrot “chociażby nieumyślnie” wskazuje, że naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu powietrznym może nastąpić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, z tym że znamiona tego przestępstwa są wyczerpane także wówczas, gdy naruszenie tych zasad nastąpiło nieumyślnie. Przestępstwo to jest, nawet wówczas, gdy naruszenie zasad bezpieczeństwu ruchu nastąpiło umyślnie, przestępstwem nieumyślnym. Sam fakt pilotowania samolotu, szybowca, czy motolotni z naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu powietrznym nie daje podstawy do przyjęcia, że pilotujący godzi się z góry na wszelkie następstwa takiej podróży. Umyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa, nawet rażące, nie przesądza, że sprawca przewidywał i godził się na skutki swego zachowania.
Rodzaj zawinienia w naruszeniu zasad bezpieczeństwa ruchu rzutuje w na stopień społecznej szkodliwości czynu. Ustawodawca nakazuje przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu brać pod uwagę, m.in. wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Jak zasadnie przyjął Sąd Najwyższy: “Inny jest w zasadzie stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu sprawcy w wypadku, gdy naruszył on nieumyślnie obowiązujące w ruchu zasady bezpieczeństwa, a inny, wówczas znacznie większy, gdy owe zasady naruszone zostały przez sprawcę umyślnie”. Przy ocenie stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu, a w konsekwencji także przy wymiarze kary, inaczej należy traktować sprawcę, który spowodował wypadek w wyniku rażącego naruszenia przepisów o bezpieczeństwie ruchu powietrznym, a inaczej takiego sprawcę wypadku, który wprawdzie narusza odpowiednie przepisy, ale czyni to wskutek wynikającej najczęściej z braku dostatecznego doświadczenia błędnej oceny konkretnej sytuacji w powietrzu.
Obowiązek ustalenia rodzaju winy co do naruszenia zasad bezpieczeństwu w ruchu powietrznym w postępowaniu przygotowawczym wynika z art. 297 § 1 pkt 4 KPK, nakazującego wyjaśnienie okoliczności sprawy. Chodzi o takie wyjaśnienie okoliczności sprawy, które pozwolą na właściwą ocenę przestępstwa i jego sprawcy. Są to okoliczności dotyczące czasu, miejsca, sposobu popełnienia przestępstwa, osoby sprawcy, rodzaju winy i okoliczności, stanowiące podstawę wymiaru kary, jej rodzaju i formy oraz środków związanych z jej wymiarem. Wyjaśnienia wymagają te okoliczności, które mają znaczenie dla ustalenia w zakresie zaistnienia samego czynu zabronionego jego znamion, okoliczności popełnienia czynu. Wyjaśnienie okoliczności sprawy ma pozwolić na pełną ocenę okoliczności przestępstwa, jak też zachowania sprawcy. W każdym wypadku sprawa powinna być na tyle wyjaśniona, by było możliwe podjęcie trafnej decyzji merytorycznej.
Zagrożenie karą
Przestępstwo stypizowane w § 1 zagrożone jest karą pozbawienia wolności do 3 lat. Ze względu na to zagrożenie możliwe jest warunkowe umorzenie postępowania karnego. Jeżeli sprawca znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, albo zbiegł z miejsca zdarzenia, za przestępstwo określone w § 1 sąd może wymierzyć karę pozbawienia wolności od 5 miesięcy do 4 lat i 6 miesięcy lat, a za określone w § 2 – od 9 miesięcy do 12 lat.
Możliwe jest orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub nawiązki. Korzystanie przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów lotniczych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów nie wyłącza ani nakazu orzeczenia obowiązku naprawienia szkody, ani możliwości orzeczenia zamiast tego obowiązku nawiązki.
Przykłady spraw sądowych
Sąd uznał oskarżonego R. W. (1) za winnego tego, że w K., woj. (…), umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu powietrznym w ten sposób, że jako dowódca załogi, pilot0instruktor, wykonując na szybowcu (…)(…) o numerach rej. (…), razem z pilotem –uczniem M. L. (1) lot szkoleniowy w ramach szkolenia podstawowego do licencji pilota szybowcowego, zakończył wykonywanie ćwiczenia AI/5 – wyprowadzenie szybowca z korkociągu na zbyt małej wysokości i nie wykonał prawidłowego kręgu nadlotniskowego, przy czym w trakcie wykonywania tych manewrów przejął pilotowanie szybowca i zrealizował zamiar przelotu w pobliżu odbywającego się na lotnisku pikniku, w konsekwencji czego pilotował szybowiec na zbyt małej wysokości około 50 m oraz na kursie nazbyt ostrym w stosunku do planowanego kursu lądowania, w następstwie czego wchodząc na kurs do lądowania wykonał z przechyleniem szybowca co najmniej 40º dwa ostre zakręty w prawo, powodując przeciągnięcie szybowca w zakręcie, w wyniku czego nastąpił spadek siły nośnej szybowca i jego przepadnięcie z jednoczesnym skrętem w prawo, czym doprowadził do zderzenia szybowca z ziemią, w wyniku czego pilot-uczeń M. L. (1) doznał urazu wielonarządowego klatki piersiowej, jamy brzusznej, miednicy z uszkodzeniem narządów wewnętrznych, masywnego krwotoku wewnętrznego, tj. obrażeń skutkujących jego śmierć.
Sąd uznał oskarżonego T. K. za winnego tego, że w B. powiatu (…) woj. (…), przebywając na terenie miejscowego szybowiska (…) Ośrodka (…), nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu powietrznym, w ten sposób, że bezzasadnie przebywał w strefie startu szybowca (…) (…) w momencie jego startu i nie oddalił się w bezpieczne miejsce poza obrys szybowca, co doprowadziło do tego, że startujący szybowiec uderzył w niego statecznikiem poziomym, który następnie wysunął się z okuć umocowania doprowadzając do całkowitego oddzielenia się statecznika od szybowca i gwałtownego lotu nurkowego, w wyniku czego pasażer J. G. siedzący na przednim siedzeniu doznał obrażeń ciała w szczególności zwichnięcia kręgosłupa szyjnego, rozerwania pnia mózgu, złamania ośmiu żeber, stłuczenia i rozerwania płuc, rozerwania aorty zstępującej, krwotoku do jam opłucnych oraz innych obrażeń w wyniku których poniósł śmierć, natomiast dowódca statku W. Ś. doznał urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu i raną tłuczoną czoła, złamania żebra X po stronie prawej, złamania kompresyjnego niestabilnego 1 kręgu lędźwiowego kręgosłupa, stawowego złamania kości piętowej prawej z przemieszczeniem, rany tłuczonej powierzchni grzbietowej ręki prawej, otarcia skóry okolicy stanu kolanowego prawego, które to obrażenia spowodowały u niego wypełnienie znamion występku z art. 157 § 1 KK co stanowi przestępstwo z art. 177 § 2 KK.
Sąd uznał oskarżonego W. Ś. (1) za winnego tego, iż w B., powiatu (…), woj. (…), nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu powietrznym, w ten sposób, że pełniąc funkcję kierownika wyszkolenia miejscowego (…) Ośrodka (…) i kierownika startu szybowcowego, będąc w związku z tym odpowiedzialnym za zapewnienie bezpieczeństwa powietrznego znajdujących się na pokładzie osób oraz osób postronnych, niewłaściwie zorganizował start szybowca PW-6U SP (…) poprzez to, że przejmując funkcje dowódcy tym statkiem powietrznym nie wyznaczył uprawnionego zastępcy kierownika startu, który miałby możliwość kierowania tym lotem zapewniając sobie obserwację ruchu lotniskowego i łączność ze statkami powietrznymi i sam kierował tym lotem, w sytuacji, gdy nie posiadał możliwości obserwacji czy w strefie startu szybowca nie ma przeszkód do jego bezpiecznego startu, wydał komendę o gotowości do startu nie upewniwszy się, czy przebywający w strefie startu T. K. (1) oddalił się w miejsce bezpieczne, co w konsekwencji doprowadziło do tego, że startujący szybowiec uderzył statecznikiem poziomym w T. K. (1) a następnie wysunął się z okuć umocowania doprowadzając do całkowitego oddzielenia się statecznika od szybowca i gwałtownego lotu nurkowego, w wyniku czego pasażer J. G. siedzący na przednim siedzeniu doznał obrażeń ciała w szczególności zwichnięcia kręgosłupa szyjnego, rozerwania pnia mózgu, złamania ośmiu żeber, stłuczenia i rozerwania płuc, rozerwania aorty zstępującej, krwotoku do jam opłucnych oraz innych obrażeń w wyniku których poniósł śmierć, to jest przestępstwa z art. 177 § 2 KK.
Sąd uznał W. Ł. za winnego tego, że w P., w woj. (…) na terenie Aeroklubu (…) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu powietrznym – w ten sposób, że będąc instruktorem i prowadząc szkolenie do uzyskania świadectwa kwalifikacji na pilotów paralotniowych, podczas prowadzonych zajęć nie dopełnił swoich obowiązków nadzoru instruktorskiego nad lotami samodzielnymi i nie zachował należytej ostrożności dla wykonania prawidłowego przygotowania do lotu wynikających z p 4.4.2 ppkt 4 instrukcji szkolenia, a polegającego na niewystarczającym, jedynie wzrokowym, a nie fizycznym sprawdzeniu prawidłowości połączenia uprzęży z paralotnią po wcześniejszym wykonaniu tej czynności przez ucznia-pilota N. K. w wyniku czego zezwolił na wykonanie startu i lotu i podczas lotu pokrzywdzonej nastąpiło rozłączenie prawej taśmy nośnej z karabinka wskutek czego nastąpiła gwałtowna niesymetryczna deformacja skrzydła paralotni skutkująca upadkiem ucznia – pilota z wysokości około 10-20 metrów na ziemię w następstwie czego pokrzywdzona doznała obrażeń ciała w postaci: wybuchowego złamania trzonu kręgu I lędźwiowego z przemieszczeniem fragmentów dokanałowo i zwężeniem kanału kręgowego, złamania łuków, oraz wyrostków poprzecznych pierwszego kręgu lędźwiowego złamania trzonu kręgu 12 piersiowego, zwichnięcia na poziomie rękojeści trzonu mostka, stłuczenia głowy, które spowodowały naruszenie czynności ciała na czas powyżej dni siedmiu, a stanowiącego przestępstwo z art. 177 § 1 KK.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
