Twoja sprawa z zakresu prawa karnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Przedawnienie przestępstwa

Przedawnienie uchyla karalność czynu przestępnego, nie odbierając czynowi charakteru przestępstwa. Terminy przedawnienia są odpowiednio długie, w zależności od wagi przestępstwa. Ich upływ dezaktualizuje realizację celów karania, ma też na względzie uniknięcie destrukcji procesu integracji społecznej sprawcy przestępstwa. Pewne znaczenie mają też względy praktyczne, związane z trudnościami dowodzenia w procesie faktu popełnienia przestępstwa. W aspekcie procesowym przedawnienie powoduje zakaz wszczęcia postępowania i konieczność umorzenia postępowania już wszczętego w sprawie o przestępstwo, w przypadku którego nastąpiło przedawnienie karalności.  Ustanie karalności przestępstwa następuje z mocy prawa w rezultacie samego upływu czasu kalendarzowego odpowiadającego terminowi przedawnienia. Jeżeli termin przedawnienia karalności przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego upływa w dniu uznanym przez ustawę za wolny od pracy, to wniesienie aktu oskarżenia w następnym dniu nie może spowodować wydłużenia tego terminu. Początek biegu terminu przedawnienia karalności przestępstwa rozpoczyna się od czasu popełnienia czynu zabronionego.

Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:

30 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,

20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię,

15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,

10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,

5 – gdy chodzi o pozostałe występki.

Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. W wypadkach przewidzianych wyżej, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił. Jeżeli w okresie tym wszczęto postępowanie przeciwko osobie, karalność popełnionego przez nią przestępstwa przedawnia się z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu.

Przedawnienie nie biegnie, jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego; nie dotyczy to jednak braku wniosku albo oskarżenia prywatnego.

Wszczęcie postępowania

Zmiana treści art. 102 KK (regulującego przedłużenie przedawnienia karalności), która weszła w życie w dniu 2 marca 2016 r., na podstawie noweli z 15 stycznia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r.,poz. 189), istotnie zmodyfikowała dotychczasowe rozwiązania dotyczące obliczania okresów przedawnienia. Aktualnie wszczęcie postępowania (również in rem) w okresie, o którym mowa w art. 101 KK, powoduje, że karalność przestępstw określonych w art. 101 § 1 KK ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach – z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu. Zarazem jednak, stosownie do dyspozycji art. 2 wskazanej noweli, zmiany tej nie stosuje się, gdy termin przedawnienia już upłynął (zob. wyr. SN z 14 października 2016 r., III KK 366/16). Innymi słowy: jeżeli do 2 marca 2016 r. upłynął już termin przedawnienia karalności z art. 101 KK i gdy w tym czasie nie wszczęto postępowania przeciwko osobie (według poprzedniego brzmienia art. 102 KK wydłużenie terminów przedawnienia karalności miało miejsce, gdy nastąpiło wszczęcie postępowania karnego przeciwko osobie – in personam), obowiązkiem organu procesowego było stwierdzić wystąpienie negatywnej przesłanki procesowej przewidzianej w art. 17 § 1 pkt 6 i postąpić, jak przepis ten w swej początkowej części wymaga.

Przestępstwo kwalifikowanie z kilku art.

Jak się przyjmuje bowiem, przedawnienie karalności odnosić należy do przestępstwa jako całości. Niezależnie od tego ile przepisów ustawy karnej tworzy kumulatywną kwalifikację czynu będącego przedmiotem postępowania, to jako ten sam czyn może on stanowić tylko jedno przestępstwo, zgodnie z art. 11 § 1 KK. Mimo zatem różnych terminów przedawnienia poszczególnych typów przestępstw składających się na kumulatywną kwalifikację, termin przedawnienia karalności przestępstwa odnosi się do jego integralnej całości. Przedmiotem przedawnienia jest bowiem czyn, a nie jego kwalifikacja prawna (tak SN w postanowieniu z dnia 22 marca 2016 r. w sprawie V KK 345/15, tak też w postanowieniu z dnia 30 października 2014 r. w sprawie I KZP 19/14, OSNKW rok 2015, nr 1, poz. 1; zob. wyrok SN z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie III KK 225/16, OSNKW rok 2017, nr 4, poz. 18).

Kwalifikacja przestępstwa przez Sąd

Przedawnienie karalności dotyczy czynu kwalifikowanego przez sąd orzekający w sprawie. Sąd zobowiązany jest więc dokonać prawidłowej kwalifikacji prawnej i dopiero wówczas oceniać, czy nie zostały spełnione przesłanki przedawnienia karalności tak zakwalifikowanego przestępstwa. Jeżeli zaś w postępowaniu odwoławczym podniesiony został zarzut błędnej kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu w wyroku sądu pierwszej instancji, to sąd odwoławczy nie może oceniać upływu terminów przedawnienia zanim nie ustali, czy przyjęta w wyroku sądu pierwszej instancji kwalifikacja prawna jest poprawna, a więc zanim nie rozpozna merytorycznie zrzutu naruszenia prawa materialnego polegającego na zastosowaniu owej błędnej kwalifikacji prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2011 r., III KK 252/11).

Przedawnienie przestępstwa ciągłego

Podobnie bowiem jak w wypadku przestępstwa ciągłego, nie moment formalnej realizacji zespołu znamion, lecz dopiero moment faktycznego zakończenia przestępnego zachowania się decyduje o czasie popełnienia przestępstwa trwałego. Także ten moment decyduje zatem o początku biegu przedawnienia karalności. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 1 czerwca 2009 r. „cechą przestępstwa wieloczynowego jest to, że przedawnia się ono w całości, a nie w zakresie poszczególnych jego elementów i datą przedawnienia karalności jest data popełnienia ostatniego czynu wchodzącego w jego skład’ (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 czerwca 2009 r., II AKa 98/09, Apel.-W-wa 2009, Nr 4, poz. 16; tak też: M. Leciak (w:) R.A. Stefański (red.) Kodeks karny. Komentarz., 2015, Legalis).

Obliczanie terminu przedawnienia

Zgodnie natomiast z ogólną zasadą wyrażoną w art. 101 § 1 KK przedawnienie karalności przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego (różny w zależności od stopnia ciężkości przestępstwa i wysokości zagrożenia sankcją) rozpoczyna bieg od czasu popełnienia przestępstwa, którym zgodnie z treścią art. 6 § 1 KK jest czas, „w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany”. Kodeks karny przewiduje jednak wyjątek od tej reguły. Zamiast obliczania okresu przedawnienia od czasu popełnienia czynu zabronionego, przedawnienie przestępstw, których dokonanie zależy od nastąpienia ustawowo określonego skutku, rozpoczyna bieg od czasu, gdy skutek nastąpił. Ta regulacja przewidziana w art. 101 § 3 KK odnosi się jednak jedynie do przestępstw skutkowych (materialnych) dokonanych, a nie popełnionych w formie usiłowania i przygotowania, gdyż do nich ma zastosowanie ogólna zasadna z art. 101 § 1 KK. Okres przedawnienia przestępstw materialnych może więc być wydłużony w porównaniu z okresem liczonym według zasad ogólnych od czasu popełnienia przestępstwa. Podkreślić należy, że przepis art. 101 § 3 KK nie wprowadza wyjątku od samej zasady określania czasu popełnienia czynu zabronionego, czas skutku przestał być bowiem czasem popełnienia czynu zabronionego, jak to miało miejsce w poprzednim stanie prawnym w związku z treścią art. 105 § 3 KK69. Przepis art. 101 § 3 KK normuje jedynie odmiennie sposób ustalania początku biegu terminu przedawnienia przy przestępstwach skutkowych. Ustawodawca przyjął taką konstrukcję normatywną, aby nie dopuścić do przedawnienia karalności przestępstw, których skutek następuje po upływie znacznego okresu czasu od działania lub zaniechania, będącego jego przyczyną. W doktrynie wskazuje się na słuszność takiej regulacji, podkreślając, że brak jest podstaw dla premiowania sprawców przestępstw materialnych poprzez rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia karalności, np. w sytuacji, gdy skutek jeszcze nie nastąpił i nie jest znany fakt popełnienia przestępstwa (por. m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2008 r., II KK 354/07, I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks Karny z Komentarzem, Warszawa 1973, s. 352-353; A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2005, s. 379; L. Wilk (w:) O. Górniok (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2006, s.377; A. Wąsek (w:) O. Górniok (red.), Kodeks karny. Komentarz. Tom I art. 1 -116, Gdańsk 2005, s.747; S. Tarapata, A. Zoll (w:) W Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna, tom I. Komentarz do art. 53- 116, Warszawa 2016, s. 812-813; M. Leciak (w:) R. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015, s.634; A. Sakowicz (w:) M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Legalis 2017, teza 22, str. 7; M. Kulik, Przedawnienie karalności i przedawnienie wykonania kary w polskim prawie karnym, Warszawa 2014, s.297).

Przypomnieć należy, że artykuł 101§ 1 KK uzależnia, co prawda, długość terminów przedawnienia od wysokości ustawowego zagrożenia za określone przestępstwo, niemniej chodzi o tę wysokość ustawowego zagrożenia, jaka przewidziana jest na gruncie ustawy, która ma zastosowanie do oceny czynu, zgodnie z regułą kolizyjną wyrażoną w art. 4 § 1 KK (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2013 r., sygn. akt IV KK 384/12, OSNKW 2013, z. 4, poz. 34).

Obliczanie terminu przedawnienia karalności powinno następować według koncepcji computatio naturalis (a momento ad momentum), która nakazuje uwzględniać nie tylko dzień, ale także godzinę i minutę popełnienia czynu (zob. szerzej D. Kala, M. Klubińska, Przedawnienie przestępstw prywatnoskargowych – uwagi materialne i procesowe, Themis Polska Nova 2013, nr 2, s. 92).

Umorzenie postępowania i sprawy z powodu przedawnienia

Zgodnie z przepisem art. 101 KK wskutek upływu terminu przedawnienia ustaje karalność przestępstwa. Prowadzi ono do ustania związku między przestępstwem a karą (K. Marszał, Przedawnienie w prawie karnym, Warszawa 1972, s. 72). Stanowi ono zatem przeszkodę orzeczenia kary, a jednocześnie negatywną przesłankę procesową określoną w art. 17 § 1 pkt 6 KPK.

Postępowanie należy umorzyć w sytuacji, gdy nastąpiło przedawnienie karalności, ale tylko wtedy, gdy nie ma od razu podstaw do uniewinnienia oskarżonego z braku czynu lub braku znamion czynu jako przestępstwa albo braku winy. Umorzenie z racji przedawnienia wchodzi też zawsze w rachubę, gdyby kwestie istnienia czynu, jego znamion i odpowiedzialności wymagałyby dalszego dowodzenia, gdyż postępowaniu w tej materii stoi już na przeszkodzie przedawnienie karalności (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2002 r., IV KKN 264/99).

Stanowiące negatywną przesłankę procesową przedawnienie karalności podlega badaniu przez sąd odwoławczy niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, jako że jej nieuwzględnienie powoduje wystąpienie uchybienia należącego do bezwzględnych przyczyn odwoławczych – art. 439 § 1 pkt 9 KPK.

Nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynęło lat:

30 – w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą,

15 – w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat,

10 – w razie skazania na inną karę. Ten termin stosuje się odpowiednio do środków karnych, środków kompensacyjnych oraz przepadku.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa karnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach karnych. Wybierając nas możesz mieć pewność, że będziemy w pełni oddani Tobie i Twojej sprawie. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Karnego w Poznaniu. Prawo Karne Poznań