Zwrot „sprawca, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu” charakteryzuje nie tylko sposób oraz skutek działania sprawcy, lecz także jego zamysł (cel) (trafnie zaakcentował to SN w postanowieniu z dnia 8 stycznia 2015 r., V KK 165/14, OSNKW rok 2015, nr 6, poz. 49); rzec by nawet można – przede wszystkim ten ostatni czynnik. Chodzi nie tyle o sytuacje, w których prowadzenie procederu przestępnego faktycznie przynosi sprawcy w miarę regularne dochody przez relatywnie długi czas, ile o sytuacje, w których sprawca, popełniając przestępstwo lub przestępstwa, zakłada (przyjmuje), że proceder przestępny będzie dla niego źródłem tego rodzaju dochodu. Jeżeli sprawca, popełniając przestępstwo lub przestępstwa, zakłada (przyjmuje), że prowadzenie procederu przestępnego będzie dla niego odpowiednio trwałym źródłem w miarę regularnych dochodów, to jest „sprawcą, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu” w rozumieniu art. 65 § 1, chociażby nawet ostatecznie ów zamysł sprawcy nie został urzeczywistniony z takich czy innych powodów (np. wskutek przerwania przestępnego procederu przez organy ścigania). Kiedy wolno uważać, że popełnienie przestępstwa lub przestępstw jest dla sprawcy odpowiednio trwałym źródłem dochodu? Wtedy gdy sprawca bądź to w ogóle nie zakłada żadnej cezury czasowej, do której będzie czerpał dochód z procederu przestępnego (zamierza czerpać te dochody przez cały czas, bezterminowo), bądź to wprawdzie taką cezurę zakłada, ale jest ona odpowiednio odległa.
W aktualnie obowiązującym Kodeksie karnym uczynienie sobie przez sprawcę stałego źródła dochodu stanowi jedną z przesłanek nadzwyczajnego zaostrzenia kary, unormowaną w art. 65 § 1 KK, a więc w przepisie części ogólnej Kodeksu karnego, co powoduje, iż przepis ten może mieć zastosowanie do wszystkich typów przestępstw, których popełnienie może stanowić źródło dochodu dla sprawcy. W konsekwencji, interpretacja pojęcia „stałe źródło dochodu” musi uwzględniać szeroki kontekst możliwego odnoszenia tego określenia do różnych typów przestępstw.
W doktrynie jak i w orzecznictwie wskazuje się, że „decydujące dla oceny, czy mamy do czynienia ze źródłem, które przynosi dochód stały, jest to, przez jak długi czas dochód z tego źródła jest, względnie – ma być – przez sprawcę osiągany oraz z jaką częstotliwością. Z jednej strony w pojęciu stałości dochodu mieści się wymóg pewnej regularności (podobnie: SN w postanowieniu z dnia 13 lutego 2008 r., III KK 369/07; SA we Wrocławiu w wyroku z dnia 9 października 2012 r., II AKa 219/12, SA w Krakowie w wyrokach: z dnia 2 lipca 2014 r., II AKa 62/14, oraz z dnia 31 marca 2015 r., II AKa 34/15; SA w Lublinie w wyroku z dnia 9 października 2013 r., II AKa 172/13); nie musi jednak to być regularność taka, jaką zapewnia wykonywanie stałej pracy, gdyż nie chodzi tu przecież o substytut wynagrodzenia za taką pracę (tak trafnie np. A. Marek, Kodeks (…), s. 259; podobnie SA we Wrocławiu w wyroku z dnia 9 października 2012 r., II AKa 219/12; odmiennie SA w Łodzi w wyroku z dnia 10 kwietnia 2014 r., II AKa 45/14, w którym wyrażono pogląd, że stałe źródło dochodu to źródło „zbliżone swą stałością do dochodów uzyskiwanych z normalnej pracy” – dodać należy, że pogląd ten nawiązuje do tezy wyrażonej pod rządem art. 215 KK z 1969 r. przez SN w wyroku z dnia 20 sierpnia 1981 r., I KR 103/81, OSNKW rok 1981, nr 11, poz. 68, że stałe źródło dochodu to źródło przynoszące dochody „zbliżone swą stałością do dochodów uzyskiwanych z pożytecznej społecznie pracy”). Przeciwieństwem dochodu stałego jest dochód osiągany sporadycznie (por. też wydany na gruncie art. 215 KK z 1969 r. wyrok z dnia 18 października 1985 r., Rw 862/85).
Z drugiej strony w pojęciu stałości dochodu mieści się również wymóg odpowiedniej trwałości (ciągłości). Źródło stałego dochodu to źródło, które przynosi dochód przez odpowiednio długi czas (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 9 października 2012 r., II AKa 219/12). Podobnie jak w wypadku wymogu regularności ustawa nie wyznacza tu żadnej sztywnej cezury czasowej (por. wyrok SN z dnia 28 lutego 2008 r., V KK 238/07).
Przestępstwo jest wtedy dla sprawcy źródłem korzyści majątkowych, funkcjonującym permanentnie i w zasadzie przez czas nieokreślony. Ta właściwość przestępstwa, wyrażająca się w osiąganiu dochodu przez sprawcę, przejawia się w całym okresie jego dokonywania i stanowi realizację celu sprawcy. Przerwanie takiego procederu z przyczyn niezależnych od sprawcy, (np. przez organy ścigania), nie odbiera przestępstwu omawianej cechy.
Zgodnie bowiem z art. 115 § 4 KK korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego. Dając prymat gramatycznej wykładni przepisu art. 115 § 4 KK Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę (podobnie jak Sąd Apelacyjny w Lublinie w sprawie II AKa 170/09), odstąpił od poglądu prezentowanego przez tut. sąd w wyroku z dnia 4 kwietnia 2006 r. w sprawie II AKa 57/06. (Prok.i Pr.-wkł. 2007/3/19, KZS rok 2007, nr 3, poz. 47), zgodnie z którym „inną osobą”, której korzyść majątkowa może być traktowana jako cel działania sprawcy stanowiący znamię przestępstwa udzielenia narkotyku stypizowanego w art. 59 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, nie jest sprzedawca, u którego sprawca nabył narkotyk. Znamię działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej może zostać sprawcy przypisane niezależnie od tego czy korzyść majątkową osiągnął sam oskarżony, czy inna osoba, i to także wówczas, gdy oskarżony pośrednicząc pomiędzy nabywcą a sprzedawcą osobiście żadnej korzyści nie osiągnął. Podobne stanowisko w postanowieniu z dnia 15 listopada 2006 r. wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie II AKz 390/06). Taka interpretacja nie kłóci się z zasadą racjonalnego ustawodawcy, gdyż nie każdy zbywca środka odurzającego musi działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a tym samym pośrednik nabywając środek odurzający dla odbiorcy nie zawsze będzie działał w tym celu. Nietrudno sobie wyobrazić sytuację, gdzie kilka osób udziela sobie narkotyków w celu zwiększenia kręgu odbiorców w bliżej nieokreślonej przyszłości, a nie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej czy osobistej (por. uzasadnienie wyroku SA w Lublinie w sprawie II AKa 170/09).
Przykładowo, kryteria obiektywne pozwalają ocenić, iż oskarżony uczestnicząc w obrocie znacznej ilości substancji psychotropowej uczynił sobie z tej działalności stałe źródło dochodu. Do takiej oceny upoważnia : długi okres przestępczej działalności, znaczna łączna ilość sprzedanych narkotyków, duża jednorazowa ilość zbywanego narkotyku, regularność oraz znaczna wartość pieniędzy otrzymywanych za narkotyki. Zważyć także należy, iż oskarżony zbywał marihuanę gdy tylko otrzymał zlecenie telefoniczne, a zakończenie tej działalności nie było limitowane czasem.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
