Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. Osoba najbliższa, to małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu.Osoba pozostająca we wspólnym pożyciu to osoba pozostająca w związku co do istoty takim samym jak związek małżeński, tyle tylko, że pozbawiony on jest węzła prawnego, przewidzianego przez kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Skorzystanie przez świadka z prawa odmowy zeznań może nastąpić także przez złożenie oświadczenia na piśmie.
Osoba najbliższa nie ma obowiązku uzasadniać swego stanowiska, a sąd nie ma prawa ustalać lub oceniać motywów takiej decyzji świadka. Prawo odmowy składania zeznań przysługuje jedynie w odniesieniu do tego oskarżonego, którego relacje ze świadkiem rodzą uprawnienie powyższe. W odniesieniu do pozostałych oskarżonych świadek ten obowiązany jest składać zeznania. Zasada ta działa jednakże tylko wówczas, gdy możliwe jest oddzielenie zeznań tego świadka względem innych oskarżonych tak, by relacje procesowe dotyczące tych oskarżonych nie pogarszały sytuacji osoby najbliższej dla świadka, występującej w charakterze współoskarżonego.
Odmowa zeznań dotyczy całości zeznań, co oznacza, że osoba najbliższa w ogóle nie występuje w sprawie w charakterze świadka przestaje w sprawie istnieć jako osobowe źródło dowodowe, a jej wypowiedzi nie mogą być w procesie karnym odtworzone w żaden sposób. Wszelkie próby odtwarzania zeznań osoby, która skorzystała z przysługującego jej prawa odmowy zeznań, za pomocą świadków obecnych przy przesłuchaniu czy urządzeń technicznych, stanowią obejście ustawy.
Zeznania złożone w postępowaniu przygotowawczym przez świadka, który przed złożeniem tych zeznań został uprzedzony o przysługującym mu prawie odmowy zeznań, ale z uprawnienia tego nie skorzystał, mogą być odczytane na rozprawie również wtedy, gdy świadek ten zmarł przed rozprawą.
Uchylenie się od odpowiedzi na pytania
Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą. Reguła ma na celu ochronę interesów świadków, wobec czego tylko świadkowie, których sąd nie pouczył o przysługującym im prawie uchylenia się od odpowiedzi na pytania i którzy z uprawnienia tego ze szkodą dla siebie nie skorzystali, mogą się powołać na naruszenie tego przepisu, oskarżony natomiast takiego uprawnienia nie ma.
Świadek nie ma obowiązku oświadczać, dlaczego odmawia odpowiedzi. Myślą przewodnią tej reguły jest bowiem to, że nie należy nikogo stawiać w położeniu przymusowym, w którym musi albo kłamać, albo zeznając prawdę obciążyć siebie lub osobę mu najbliższą. Nie można żądać od oskarżonego dostarczenia dowodów na swoją niekorzyść.
Zwolnienie z zeznań
Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie. Szczególnie bliski stosunek osobisty może wynikać np. z faktu posiadania wspólnego dziecka przez osobę składającą zeznania i podejrzanego bądź oskarżonego.
Zakaz dowodowy
Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym; poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone. Sporządzone w postępowaniu karnym protokoły oględzin ciała podlegają ujawnieniu na rozprawie, choćby osoba poddana oględzinom odmówiła wyjaśnień lub zeznań albo została od nich zwolniona.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.