Odpowiedzialności karnej za przestępstwo nadużycia zaufania w obrocie gospodarczym z art. 296 KK może podlegać tylko osoba, która będąc obowiązana na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową (art. 296 § 1 KK) lub szkodę majątkową w wielkich rozmiarach (art. 296 § 3 KK). Szkoda w wielkich rozmiarach to wartość szkody w czasie popełnienia czynu zabronionego, gdy przekracza 1 000 000 złotych. Takie określenie znamion przestępstwa wymaga zatem bezspornego wykazania przez oskarżyciela publicznego:
1) zakresu uprawnień i obowiązków osoby zajmującej się sprawami majątkowymi innego podmiotu;
2) podstaw normatywnych tych uprawnień i obowiązków;
3) umyślności w ich naruszeniu przez sprawcę;
4) przypisania, że w wyniku działania lub zaniechania sprawcy doszło do powstania znacznej szkody majątkowej lub szkody majątkowej w wielkich rozmiarach, którą sprawca obejmował swoją świadomością i wolą.
W wyroku z dnia 9 września 2003 r. sygn. WA-39/03 Sąd Najwyższy wskazał, iż „rozważając możliwość popełnienia przestępstwa z art. 296 KK sąd powinien szczegółowo odnieść się do zakresu obowiązków osoby upoważnionej do zajmowania się sprawami majątkowymi osoby prawnej, mając na uwadze fakt, że pojęcie „zajmowania się sprawami majątkowymi” charakteryzuje się elementem statycznym (dbałość o zachowanie powierzonego mienia), jak i dynamicznym (powiększanie wartości mienia)” (OSNwSK 2003, nr 1, poz. 1962).
Odpowiedzialności karnej z art. 296 KK podlega również ten, kto mając świadomość konieczności dokonywania określonych czynności, wynikającą z zasad racjonalnego działania związanego z charakterem pełnionej funkcji oraz wykonywanych czynności mających zapewnić trafność oraz prawidłowość realizacji postawionych zadań, nie wykonuje ich należycie wiedząc, że stanowią one podstawę ostatecznych rozstrzygnięć w zakresie szeroko rozumianego zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą podmiotów wymienionych w tym przepisie i wyrządzając im znaczną lub w wielkich rozmiarach szkodę majątkową. Tego rodzaju sytuacja odnosić się może do osoby będącej obowiązaną na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą innej osoby, która mimo braku określonego rodzaju obowiązków osobiście je wykonuje i to sprzecznie z zasadami racjonalnego działania.
Przestępstwo nadużycia zaufania w obrocie gospodarczym określone w art. 296 KK jest przestępstwem materialnym, gdyż do jego znamion należy skutek w postaci wyrządzenia mocodawcy szkody majątkowej. W każdym przypadku rozważania odpowiedzialności karnej za to przestępstwo, konieczne jest nie tylko wykazanie, że sprawca swoim zachowaniem wypełniającym znamiona czynu doprowadził do skutku w postaci szkody majątkowej, ale również ustalenie wysokości wyrządzonej przez niego szkody. Wartość szkody stanowi bowiem z jednej strony podstawę rozgraniczenia zachowań spełniających znamiona występku określonego w art. 296 § 1 KK, jeżeli wyrządzona szkoda przekracza próg znaczności (w rozumieniu art. 115 § 7 w zw. z art. 115 § 5 KK), z drugiej stanowi podstawę rozgraniczenia typu podstawowego nadużycia zaufania przewidzianego w art. 296 § 1 KK od typu kwalifikowanego przez wielkość szkody określonego w art. 296 § 3 KK (w rozumieniu art. 115 § 7 w zw. z art. 115 § 6 KK).
W przypadku przestępstwa z art. 296 § 3 KK umyślnością objęty jest także kwalifikujący je skutek w postaci szkody majątkowej w wielkich rozmiarach. Oznacza to, że sprawca musi obejmować swoją świadomością (ściślej zaś – musi prognozować), że swoim zachowaniem wyrządzić może szkodę majątkową w wielkich rozmiarach i chcieć tego lub na to się godzić. Trafnie wskazuje Sąd Najwyższy, że przy ocenie elementów konstytuujących stronę podmiotową przestępstwa nadużycia zaufania: „Nie można przy tym w żadnym wypadku stosować swoistej miary automatyzmu, w myśl której skoro ewidentne jest niedopełnienie obowiązków lub też ewidentne jest nadużycie uprawnień, tym samym przyjąć należy umyślność także co do zaistniałego – w wyniku tych działań lub zaniechań – skutku” (wyrok SN z dnia 27 czerwca 2001 r., V KKN 49/99).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
