Art. 271. § 1. Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Już na gruncie art. 192 § 1 KK z dnia 11 lipca 1932 roku autorzy i komentatorzy wskazywali na konieczność wąskiej interpretacji znamion fałszu intelektualnego, dokonywanego przez „osoby publicznego zaufania” poświadczające nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne. (zob. reprint Komentarza do Kodeksu karnego Juliusza Makarewicza, Lwów, 1938 r. wyd. KUL Lublin 2012 r.). Podobnie było na gruncie Kodeksu karnego z dnia 19 kwietnia 1969 roku i zawartego w nim art. 266 § 1 KK, określającego przestępstwo tzw. fałszu intelektualnego. Także na gruncie obecnie obowiązującego Kodeksu karnego z dnia 6 czerwca 1997 roku zwracano uwagę na konieczność restryktywnego interpretowania znamion tego przepisu z art. 271 § 1 KK, wąskiego oznaczania tak podmiotowego, jak i przedmiotowego działania przepisu. W szczególności podkreślano konieczność wąskiego wykładania pojęcia „inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu” (zob. W. Wróbel, A. Barczak-Oplustil, M. Bielski, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, red. A. Zoll, Kodeks karny, Część szczególna. Komentarz. Tom II. wydanie 3, Warszawa 2008 r.).
Zwrócono przy tym uwagę na to, że „dokument” o którym mowa w art. 271 § 1 KK musi nie tylko odpowiadać cechom wymienionym w art. 115 § 14 KK, lecz musi być wystawiony przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę do tego uprawniona i zawierać w swojej treści poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości” (zob. Włodzimierz Wróbel, Komentarz do art. 271 § 1 KK pod redakcją Andrzeja Zolla, Kraków, 2008 r.).
Przy czym w doktrynie prawa i orzecznictwie sądowym podkreślano, że podmiotem przestępstwa z art. 271 § 1 KK nie może być osoba, która określoną okoliczność poświadcza, jako jej bezpośrednio dotyczącą, np. oświadczenie woli przez stronę umowy cywilnoprawnej. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 1996 r., V KKN 63/96, OSP 1998, z. 7-8, poz. 147). Innymi słowy „poświadczenie nieprawdy” w dokumencie nie może dotyczyć okoliczności dotyczących samego wystawcy dokumentu. W konsekwencji poświadczenie nie będzie dotykało w sferze swych skutków wystawcy dokumentu. Poświadczenie musi rodzić skutek o charakterze publicznym. Musi wykraczać spowodowanymi przez jego wystawienie skutkami prawnymi na zewnątrz. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2007 roku, V KK 98/07, postanowienie SN z dnia 23 listopada 2006 roku, IV KK 321/06, wyrok SN z dnia 20 kwietnia 2006 roku, IV KK 49/06). Poświadczenie nieprawdy w dokumencie może odnosić się tylko do sytuacji, w których wystawiający dokument podmiot potwierdza okoliczności odnoszące się do zdarzeń lub faktów dotyczących osób trzecich, nigdy zaś dotyczących bezpośrednio podmiotu wystawiającego dokument.
Ponadto zwraca się uwagę na to, że chodzi w cytowanym przepisie tylko i wyłącznie o dokument zbliżony swoim charakterem do dokumentu urzędowego opisanego w art. 244 § 1 KPC i art. 76 KPA, to jest sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy, wystawiony w zakresie ich działania oraz stanowiący dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone. (zob. Czyżak M. Odpowiedzialność notariusza za przestępstwo fałszu intelektualnego, Nowy przegląd notarialny 2004 r. Nr 2).
Przedmiotem czynu jest dokument. Dla realizacji znamion z art. 271 § 1 KK niezbędnym jest, by poświadczenie nieprawdy nastąpiło w dokumencie, co do którego wydania uprawniony jest sprawca owego poświadczenia. Pojęcie dokumentu użyte w art. 271 § 1 KK ma węższe znaczenie niż to, którym posługuje się art. 115 § 14. Przedmiotem czynności wykonawczej mogą być bowiem wyłącznie dokumenty kreowane aktem wystawienia, poświadczonego ręką uprawnionego wystawcy) W. Wróbel, op.cit., s 1041 wraz z przytoczoną tam literaturą). Zachowaniem sprawcy jest poświadczanie w wystawianym dokumencie nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne.
„Wystawić” to tyle co wypisać, wypełnić, wydać jakieś świadectwo, świadczyć o kim, o czym w jakiś sposób; być dowodem na co, świadectwem czego) Mały Słownik Języka Polskiego pod. red. S. Skorupki, PWM, Warszawa 1969, s. 945). Poświadczać oznacza w języku potocznym stwierdzić, poręczyć prawdziwość, wiarygodność, tożsamość kogoś lub czegoś (Mały Słownik…, op.cit. s.612). Poświadczenie nieprawdy może mieć postać całego, samoistnego dokumentu lub zawierać się tylko w jakimś jego fragmencie, który oczywiście dotyczy okoliczności mającej znaczenie prawne) O. Górniok: KK. Komentarz, t.III, Wyd. Arche, Gdańsk 1999, s. 334).
Przyjmuje się, że innymi osobami uprawnionymi do wystawienia dokumentu są te osoby, które na mocy szczególnej regulacji otrzymują prawo do sporządzenia dokumentu, któremu podobnie jak w przypadku dokumentów sporządzanych przez funkcjonariuszy, przysługuje cecha zaufania publicznego. Źródłem uprawnienia może być norma prawna o charakterze generalnym, wyrok sądowy lub inna decyzja organu władzy państwowej. Sprawcą tego przestępstwa może być również osoba wystawiająca dokument w imieniu innego podmiotu, który otrzymał taką kompetencję na mocy przepisu prawnego (np. zakład pracy). Nie należy uprawnienia, o którym mowa w art. 271, utożsamiać z pojęciem upoważnienia. To ostatnie ma bowiem szerszy zakres znaczeniowy i obejmuje wszelkie umocowanie do wystawienia dokumentu, przy czym źródłem owego umocowania jest kompetencja samego mocodawcy, bez względu na publicznoprawny czy też cywilnoprawny charakter owego umocowania. Skoro więc ustawodawca posługuje się terminem „uprawnienie”, wskazuje na własne kompetencje osoby wystawiającej dokument do potwierdzania określonych okoliczności. Podnieść przy tym należy, iż „dokument, o którym mowa w art. 271 § 1 KK, musi nie tylko odpowiadać cechom wymienionym w art. 115 § 14 KK, lecz ponadto musi być wystawiony przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę do tego uprawnioną i zawierać w swojej treści poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości (patrz „KK. Część szczególna” pod red. Andrzeja Zolla, Tom II, Komentarz do art. 117-277 KK, Zakamycze 2006, Wydanie II, teza 5 do art. 271). Do takich dokumentów należą przede wszystkim dokumenty urzędowe w znaczeniu nadanym temu pojęciu przez art. 244 KPC i art. 76 KPA, a ponadto inne dokumenty, którym moc dowodową nadają inne przepisy” (por. wyrok SN z 9 października 1996 r., V KKN 63/96, OSP 1998, z. 7-8, poz. 147).
Kompetencje wystawiającego nie mogą pochodzić wyłącznie ze stosunku prawnego łączącego strony umowy czy z polecenia służbowego wydanego przez pracodawcę. Tak jak poświadczane okoliczności muszą być zdolne do wywołania skutków z punktu widzenia obowiązujących w czasie poświadczenia przepisów jakiejkolwiek dziedziny prawa, tak i podmiot wystawiający dokument w rozumieniu art. 271 § 1 KK musi działać na podstawie ściśle określonej, szczególnej delegacji wynikającej z przepisów prawa – norm o charakterze generalnym, obowiązujących erga omnes (zob. wyrok SN z 18 kwietnia 2013 r., II KK 97/13; wyrok SN z 4 października 2004 r., IV KK 213/04; wyrok SA we Wrocławiu z 18 kwietnia 2012 r., II AKa 82/12; wyrok SA w Katowicach z 29 maja 2014 r., II AKa 107/14; wyrok SA w Łodzi z 8 października 2013 r., II AKa 147/13).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
