W postępowaniu mandatowym, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, karę grzywny w drodze mandatu karnego nałożyć można jedynie, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary surowszej niż podwójna wysokość minimalnego wynagrodzenia.
Postępowania mandatowego nie stosuje się, jeżeli:
1) w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego wymagalna należność została w całości uiszczona;
2) zachodzi zbieg przepisów, a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego;
3) za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów.
Warunkiem nałożenia kary grzywny w drodze mandatu karnego jest wyrażenie przez sprawcę wykroczenia skarbowego zgody na przyjęcie mandatu; zgodę tę odnotowuje się na dokumencie mandatu karnego. Upoważniony organ postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel, nakładając karę grzywny w drodze mandatu karnego, obowiązany jest określić wykroczenie skarbowe zarzucane sprawcy oraz pouczyć go o warunkach dopuszczalności postępowania mandatowego, a zwłaszcza o skutkach prawnych braku zgody.
Podobnie jak w wypadku dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, warunkiem uznania, że osoba sprawcy i okoliczności popełnienia przez nią wykroczenia skarbowego (obejmujące także jej zawinienie) są bezsporne, nie jest wcale przyznanie się tej osoby do popełnienia tego czynu. Oczywiście brak tego przyznania się samoistnie nie przemawia wcale za uznaniem, że wskazana przesłanka pozytywna nie zachodzi. Po prostu zebrane i przeanalizowane dowody muszą niezbicie świadczyć o popełnieniu wykroczenia skarbowego przez danego sprawcę i pozwalać na niewątpliwe ustalenie wszystkich – podmiotowych i przedmiotowych – okoliczności tego czynu.
Rodzaje mandatów karnych
W postępowaniu mandatowym można nałożyć karę grzywny w drodze mandatu karnego:
1) wydanego ukaranemu po uiszczeniu kary grzywny bezpośrednio upoważnionemu podmiotowi, który ją nałożył;
2) kredytowanego, wydawanego za potwierdzeniem odbioru ukaranemu.
Mandatem karnym, o którym mowa w pkt 1, może być nałożona kara grzywny jedynie na osobę czasowo tylko przebywającą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemającą stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca pobytu. Mandat karny, o którym mowa w pkt 1, staje się prawomocny z chwilą uiszczenia kary grzywny upoważnionemu podmiotowi, który ją nałożył, zaś mandat karny kredytowany – z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego.
Mandat karny kredytowany powinien zawierać pouczenie o obowiązku uiszczenia nałożonej kary grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie.
Prawomocność każdego rodzaju mandatu karnego powoduje wygaśnięcie prawa oskarżyciela do wniesienia do sądu aktu oskarżenia (wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności) w sprawie tego samego sprawcy o to samo wykroczenie skarbowe. Stwarza zarazem możliwość inicjacji nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest uchylenie prawomocnego mandatu karnego.
Nałożenie mandatu karnego
Do nakładania kary grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenia skarbowe mogą być upoważnieni:
1) pracownicy w urzędach skarbowych,
2) pracownicy i funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej wykonujący zadania w urzędach celno-skarbowych,
3) pracownicy i funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej wykonujący zadania Krajowej Administracji Skarbowej w komórkach organizacyjnych urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych
– zwani dalej „funkcjonariuszami.
Upoważnienie do nakładania kary grzywny w drodze mandatu karnego powinno zawierać oznaczenie podmiotu wydającego upoważnienie, numer upoważnienia, datę wydania i termin ważności, podstawę prawną jego wydania, imię i nazwisko oraz numer legitymacji służbowej lub numer identyfikacyjny upoważnionego funkcjonariusza, określenie obszaru, na którym upoważnienie jest ważne. Upoważnienie powinno być podpisane przez organ, który je wydał, oraz opatrzone odciskiem pieczęci urzędowej.
Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, funkcjonariusz nakładający karę grzywny, na żądanie sprawcy wykroczenia skarbowego, jest obowiązany okazać dokument uprawniający go do nałożenia kary grzywny w drodze mandatu karnego. Przed wydaniem mandatu karnego kredytowanego funkcjonariusz poucza sprawcę wykroczenia skarbowego o obowiązku uiszczenia nałożonej kary grzywny, w terminie 7 dni od daty przyjęcia tego mandatu, oraz o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie. Przed wydaniem mandatu karnego funkcjonariusz informuje sprawcę wykroczenia skarbowego również o możliwych sposobach uiszczenia kary grzywny, a w przypadku możliwości uiszczenia kary grzywny w formie bezgotówkowej za pomocą karty płatniczej – również o takiej możliwości, a także o wysokości opłat i prowizji pobieranych przez podmioty dokonujące autoryzacji transakcji i rozliczeń finansowych związanych z przekazaniem kary grzywny na właściwy rachunek bankowy.
Skutki odmowy przyjęcia mandatu
Przed nałożeniem kary grzywny w drodze mandatu karnego funkcjonariusz poucza sprawcę wykroczenia skarbowego o prawie niewyrażenia zgody na przyjęcie mandatu i o skutkach prawnych braku takiej zgody. W sytuacji, w której sprawca wykroczenia skarbowego nie wyraża zgody na przyjęcie mandatu karnego, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych. Oznacza to, że właściwy organ postępowania przygotowawczego, w ramach przysługującego mu imperium, może w niej skierować do sądu akt oskarżenia lub wniosek o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności oraz samodzielnie umorzyć dochodzenie, będące jedyną dopuszczalną postacią stadium przygotowawczego w sprawach o wykroczenia skarbowe.
Uchylenie prawomocnego mandatu karnego
Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli karę grzywny nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie skarbowe albo na osobę, która nie podpisała mandatu karnego lub która nie ponosi odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu albo z urzędu.
Prawomocny mandat karny podlega także niezwłocznie uchyleniu, jeżeli karę grzywny nałożono wbrew zakazom określonym w art. 137 § 2 pkt 2 i 4 kodeksu karno skarbowego. Jest to sytuacja zupełnie zrozumiała, ponieważ w takim wypadku, tj. w wypadku zbiegu kumulatywnego przepisu typizującego przestępstwo skarbowe z przepisem typizującym wykroczenie skarbowe, „cały” czyn jest jednolicie traktowany jako przestępstwo skarbowe, rzecz jasna ze wszystkimi tego konsekwencjami, występującymi nie tylko w sferze określenia np. terminu przedawnienia karalności, ale również w obszarze stosowania określonych trybów procesowych. Nie trzeba natomiast przypominać tego, że postępowanie mandatowe jest zastrzeżone wyłącznie do wykroczeń skarbowych. Podlega on także niezwłocznie uchyleniu, gdy karę grzywny nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z przepisów, z tym że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej dopuszczalną jej wysokość.
Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona kara grzywny. W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył karę grzywny w drodze mandatu karnego, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony interwenient. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.
Uchylając mandat karny, nakazuje się podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, niezwłoczny zwrot uiszczonej kwoty, chyba że czyn zarzucany sprawcy wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego, przestępstwa lub wykroczenia; w takim wypadku uiszczoną kwotę zatrzymuje się do zakończenia postępowania jako zabezpieczenie majątkowe grożących mu kar, środków karnych lub innych środków oraz kosztów postępowania.
W razie uchylenia mandatu karnego sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku
