Organy podatkowe przeprowadzają kontrolę podatkową u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych. Kontrola może być prowadzona przez organy podatkowe pierwszej instancji, co oznacza, że będą to: naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Może być ona wszczęta w każdym czasie, chyba że z innych przepisów wynikają określone ograniczenia. To organy podatkowe decydują, czy w ogóle istnieje potrzeba przeprowadzenia tej weryfikacji oraz jaki jest jej ewentualny zakres
Następnym celem kontroli podatkowej jest zapewnienie organom podatkowym realizacji zasady prawdy materialnej w postępowaniu podatkowym, do czego konieczne jest ustalenie wszystkich okoliczności kształtujących podatkowo-prawny stan faktyczny. Kontrola ma zabezpieczyć dokumenty, zbadać księgi podatkowe, ustalić stan faktyczny w momencie rozpoczynania kontroli, uzyskać niezbędne na tym etapie wyjaśnienia. Przebieg kontroli dokumentuje się w protokole, który nie może zawierać oceny prawnej sprawy będącej przedmiotem kontroli, a jego najistotniejszą część stanowią dokonane ustalenia faktyczne i dokumentacja dotycząca przeprowadzonych dowodów. Obowiązkiem organu podatkowego jest czuwanie nad tym, ażeby nie posłużyć się dowodem sprzecznym z prawem. Ustalenie rzeczywistego stanu faktycznego może zatem nastąpić wyłącznie legalnymi środkami dowodowymi. Sprzeczność z prawem oznacza sprzeczność z prawem materialnym, z prawem procesowym albo ustrojowym.
Pamiętajmy, że spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, a w związku z tym nie może być kontrolowanym. Kontrolowanym może być natomiast jeden ze wspólników lub wszyscy łącznie. Okoliczność zaś, że organ podjął kontrolę podatkową tylko wobec jednego ze wspólników spółki mieści się w jego uprawnieniach do prowadzenia kontroli z urzędu i prawa wyboru kontrolowanego.
Kontrola podatkowa a czynności sprawdzające
O ile kontrola podatkowa ma charakter ogólny, a jej celem zgodnie jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, to czynności sprawdzające wiążą się ściśle ze składanymi deklaracjami podatkowymi oraz wpłatami zadeklarowanych podatków a ich celem jest sprawdzenie terminowości składania deklaracji i wpłacania podatków, a także formalnej poprawności tych dokumentów i ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.
Wszczęcie kontroli podatkowej
Wszczęcie kontroli podatkowej następuje przez doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Kontrolowany jest obowiązany ustanowić pełnomocnika na wypadek swojej nieobecności w czasie kontroli, jeżeli nie ustanowił pełnomocnika ogólnego lub szczególnego. Jeżeli kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, upoważnienie doręcza się oraz okazuje się legitymację służbową członkowi zarządu, wspólnikowi albo innej osobie upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego lub prowadzenia jego spraw (reprezentant kontrolowanego). W razie niemożności wszczęcia kontroli z powodu nieobecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, kontrolujący wzywa kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika do stawienia się w siedzibie organu podatkowego następnego dnia po upływie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. W przypadku niestawienia się osoby wzywanej, w terminie kontrolę uznaje się za wszczętą w dniu upływu tego terminu. W tym przypadku upoważnienie do kontroli doręcza się niezwłocznie, gdy ta osoba stawi się w miejscu prowadzenia kontroli. W razie niemożności prowadzenia czynności kontrolnych z powodu nieobecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, w szczególności gdy nie jest zapewniony dostęp do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, kontrolę zawiesza się do czasu umożliwienia przeprowadzenia tych czynności.
Konsekwencje wszczęcia kontroli podatkowej urzędu skarbowego
Wszczęcie kontroli podatkowej wywołuje określone konsekwencje prawne dotyczące praw i obowiązków podatnika, wśród których szczególnie ważne to:
1) brak możliwości złożenia wniosku o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego;
2) możliwość zażądania przez organ wyjawienia majątku, który może być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, choć obecnie stosuje się je wyłącznie za zgodą kontrolowanego i bez możliwości zastosowania kary porządkowej;
3) niedopuszczalność wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty;
4) brak możliwości złożenia skutecznej korekty deklaracji podatkowej.
Korekta deklaracji podatkowej w czasie kontroli podatkowej
Możliwość dokonania korekty deklaracji, w ramach samoobliczenia zobowiązania podatkowego ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. Organy podatkowe złożoną przez podatnika korektę deklaracji (rozliczenia podatkowego) mogą uznać za bezskuteczną jedynie w zasadzie w jedynym przypadku – w sytuacji kiedy w czasie toczącego się postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej podatnik składa skorygowaną deklarację podatkową w zakresie zobowiązania podatkowego, którego dotyczyło postępowanie. Czynność taka jest bezskuteczna z mocy prawa. Organ podatkowy po otrzymaniu korekty deklaracji podatkowej przed wszczęciem postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej musi potraktować nową deklarację jako oświadczenie podatnika co do rozliczenia danego zobowiązania podatkowego zastępujące poprzednie oświadczenie złożone w uprzednio przedłożonej temuż organowi deklaracji. W ten sposób podatnik bowiem realizuje w dalszym ciągu swoje obowiązki oraz uprawnienia wynikające z zasady samoobliczenia podatku. Organ natomiast jest uprawniony oraz obowiązany do weryfikacji tegoż samoobliczenia, w następstwie czego albo je akceptuje i nie wydaje decyzji podatkowej w inny sposób kształtującej to rozliczenie, albo nie zgadza się z tym rozliczeniem, co wymaga wydania decyzji w trybie przewidzianym przepisami prawa. Dopóki jednak decyzja taka nie zostanie wydana, wysokość zobowiązania podatkowego wynika ze skutecznie złożonej przez podatnika korekty deklaracji.
Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej
Kontrola podatkowa jest przeprowadzana na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez:
1) naczelnika urzędu skarbowego lub osobę zastępującą naczelnika urzędu skarbowego – pracownikom izby administracji skarbowej obsługującej tego naczelnika;
2) wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa lub osobę zastępującą wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa albo skarbnika jednostki samorządu terytorialnego – pracownikom urzędu gminy (miasta), starostwa lub urzędu marszałkowskiego;
3) Szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub osobę zastępującą Szefa Krajowej Administracji Skarbowej – pracownikom urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej zawiera:
1) oznaczenie organu, datę, miejsce wystawienia oraz wskazanie podstawy prawnej;
2) imię i nazwisko kontrolującego (kontrolujących);
3) numer legitymacji służbowej kontrolującego (kontrolujących);
4) oznaczenie kontrolowanego;
5) określenie zakresu kontroli;
6) datę rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli;
7) podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;
8) pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego wynikających z przepisów niniejszego działu.
Upoważnienie, które nie spełnia powyższych wymagań nie stanowi podstawy do przeprowadzenia kontroli. Zakres kontroli nie może wykraczać poza zakres wskazany w upoważnieniu.
Doręczenie upoważnienia do kontroli powinno nastąpić tam, gdzie mogą być podejmowane czynności kontrolne. Może to nastąpić w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością. Kontrolowany lub osoba przez niego wskazana do reprezentowania w trakcie kontroli powinni potwierdzić otrzymanie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Dla uznania, że nastąpiło doręczenie upoważnienia, konieczny jest własnoręczny podpis kontrolowanego albo osoby go reprezentującej. Wyjątkiem jest sytuacja, w której kontrolowany odmawia potwierdzenia otrzymania tego dokumentu. Istotne jest, aby w aktach sprawy znajdowało się potwierdzenie doręczenia upoważnienia kontrolowanemu. W przeciwnym wypadku będzie można zakwestionować zgromadzone w ramach tej czynności dowody, wskazując, że zostały one zebrane poza kontrolą podatkową, gdyż ta nie została prawidłowo wszczęta.
Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy
Nie dotyczy to sytuacji, gdy:
1) ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią inaczej;
2) przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;
2a) przedsiębiorca wyraził zgodę na równoczesne podjęcie i prowadzenie więcej niż jednej kontroli;
3) kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów;
3a) kontrola jest prowadzona na podstawie art. 23c lub art. 23r ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne;
4) przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego;
5) kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu;
6) przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wynikających z przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub przepisów prawa wspólnotowego w zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnoty Europejskiej;
7) kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym;
8) kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków poniesionych w związku z budową pierwszego własnego mieszkania;
9) prowadzona kontrola jest kontrolą amerykańskich rachunków raportowanych uregulowaną w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (Dz. U. z 2017 r. poz. 1858).
Jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą w więcej niż jednym zakładzie lub innej wyodrębnionej części swojego przedsiębiorstwa, zasada odnosi się do zakładu lub części przedsiębiorstwa. W zakładzie lub części przedsiębiorstwa, w której przeprowadzana jest kontrola, dopuszczalne jest równoczesne przeprowadzenie czynności kontrolnych niezbędnych do zakończenia innej kontroli u tego przedsiębiorcy. Jeżeli działalność gospodarcza przedsiębiorcy jest już objęta kontrolą innego organu, organ kontroli odstąpi od podjęcia czynności kontrolnych oraz może ustalić z przedsiębiorcą inny termin przeprowadzenia kontroli.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
