Twoja sprawa z zakresu prawa karnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Kto i kiedy popełnia przestępstwo poplecznictwa poprzez pomaganie podejrzanemu czy oskarżonemu – art. 239 kk

Zawsze należy ustalić, na podstawie jakiego kryterium przyjąć należy, czy dana osoba jest sprawcą przestępstwa. Z pewnością nie można w takim przypadku domagać się wydania prawomocnego wyroku skazującego – prowadziłoby to do wypaczenia istoty przepisu art. 239 § 1 KK, bowiem oznaczałoby wprowadzenie dodatkowego znamienia, które miałoby zostać wypełnione przez sprawcę. Wskazuje się, iż wystarczy tu przewidywanie, że dana osoba dopuściła się czynu, za który grozi jej odpowiedzialność karna, a świadomość tego nie musi mieć bynajmniej charakteru pewności, ani dokładnej wiedzy o rodzaju i okolicznościach czynu. Sprawca musi obejmować swoją świadomością, iż udziela pomocy sprawcy przestępstwa i że ta pomoc powoduje lub może powodować utrudnienia lub udaremnienie postępowania karnego (por. O. Górniok (w:) Kodeks karny. Komentarz, Tom II, (red.) O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, Gdańsk 2005, s. 305 – 306; M. Szewczyk (w:) Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Tom II, (red.) A. Zoll, wyd. II, s. 1053 – 1054; A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 525; A. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Praktyczny Komentarz, Kraków 2006, s. 463; W. Wróbel, A. Wojtaszczyk, W. Zontek, Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, s. 645-646).

Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego dowodzi, że istnieje już ustalona i praktycznie jednolita linia orzecznicza, z której wynika, iż decydujące znaczenie ma w takiej sytuacji świadomość sprawcy tego przestępstwa. Już w wyroku z dnia 28 czerwca 1958 r. (IV K Rn 645/58, PiP 1959, z. 4, s. 804-805), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym „dla bytu przestępstwa z art. 148 KK (odpowiednika obecnie obowiązującego art. 239 KK – przyp. SN) wymagane jest ustalenie, że oskarżony wiedział o popełnieniu przestępstwa przez osobę, której udzielił schronienia, oraz że udzielając pomocy sprawcy, działa w celu uniknięcia przez tegoż odpowiedzialności karnej”. W wyroku z dnia 4 grudnia 2007 r., w sprawie IV KK 276/07, Sąd Najwyższy przyjął, iż „Odpowiadający za czyn z art. 239 § 1 KK nie musi mieć pewności, że dana osoba jest sprawcą przestępstwa, wystarczy tu przewidywanie, że dana osoba dopuściła się czynu, za który grozi jej odpowiedzialność karna, a świadomość tego nie musi mieć bynajmniej charakteru pewności ani dokładnej wiedzy o rodzaju i okolicznościach czynu”. Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 27 marca 2003 r., II AKa 228/02 – „sprawca musi obejmować swoją świadomością, iż udziela pomocy sprawcy przestępstwa i że pomoc ta powoduje lub może spowodować utrudnianie lub udaremnianie postępowania karnego (zamiar bezpośredni i ewentualny).

Świadomość sprawcy poplecznictwa, że osoba, której udzielił pomocy, dopuściła się przestępstwa, nie musi mieć charakteru pewności ani dokładnej wiedzy o rodzaju i okolicznościach tego czynu (…). Wystarczy więc ogólna wiedza, że w grę wchodzi pomoc udzielona sprawcy przestępstwa” (Prok. i Pr.-wkł. 2003, nr 12, poz. 21; zob. też: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1973 r., I KR 340/72, OSNKW 1973, z. 7 – 8, poz. 98; wyroki Sądów Apelacyjnych: w Krakowie z dnia 7 kwietnia 2011 r, II AKa 46/11, KZS 2011, Nr 7 – 8, poz. 44; w (…), z dnia 24 stycznia 2008 r, II AKa 396/07, KZS 2008, Nr 7 – 8, poz. 82; w Łodzi: z dnia 22 czerwca 2004 r., II AKa 50/04, Prok. i Pr – wkł. 2006, Nr 5, poz. 36; z dnia 28 stycznia 2001 r., II Aka 234/00, Prok. i Pr – wkł. 2002 Nr 9, poz. 23). Natomiast w wyroku z dnia 5 sierpnia 2009 r., w sprawie II KK 136/09 Sąd Najwyższy przyjął, że „W sprawie o przestępstwo określone w art. 239 KK ustalenie, czy osoba, której oskarżony udzielił pomocy określonej w tym przepisie, jest sprawcą przestępstwa, należy do sądu wyrokującego o winie oskarżonego z art. 239 KK, a sąd ten – w myśl zasady wyrażonej w art. 8 § 1 KPK – nie jest związany ani wyrokiem uniewinniającym, ani też nawet wyrokiem skazującym sprawcę. Mimo bowiem prawomocnego wyroku skazującego sprawcę przestępstwa, sąd wyrokujący w sprawie z art. 239 KK może dojść do odmiennych ustaleń. Sam wyrok uniewinniający nie zawsze oznacza, że dana osoba, której udzielono pomocy, nie jest sprawcą przestępstwa, a w konsekwencji, że wyrok uniewinniający osobę, której pomocy udzielał oskarżony o poplecznictwo, powoduje jego bezkarność. Uniewinnienie bowiem nie zawsze jest wynikiem ustalenia, że przestępstwa w ogóle nie popełniono lub że popełnił je kto inny: uniewinnienie może być bowiem wynikiem braku dostatecznych dowodów winy, do czego mógł się przyczynić właśnie oskarżony w sprawie o przestępstwo z art. 239 KK. Oczywiście w demokratycznym państwie prawa nie sposób zaakceptować sytuacji, w której wobec oskarżonego o poplecznictwo zapada prawomocny wyrok skazujący, pomimo że wobec osoby, której oskarżony o przestępstwo z art. 239 KK pomagał, zapadł prawomocny wyrok uniewinniający. Modelowa sytuacja, w której zarówno sprawca przestępstwa, jak i osoba udzielająca jemu pomocy w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej, są albo prawomocnie uniewinniani, albo prawomocnie skazywani, nie zawsze może się zrealizować, a jednocześnie nie sposób pominąć ewentualnie i tych rozstrzygnięć, które mogą zapaść w wyniku nadzwyczajnych środków zaskarżenia (kasacja i wznowienie postępowania), które w ostateczności mogą odmiennie ukształtować odpowiedzialność karną poplecznika i sprawcy innego przestępstwa”.

Skoro – jak wskazano już wyżej – bez pewności, że osoba, której pomagano, aby uniknęła odpowiedzialności karnej, jest sprawcą przestępstwa, nie można skazać pomagającego za poplecznictwo i to nawet w sytuacji, gdy udzielający pomocy w sposób opisany w art. 239 § 1 KK, był przekonany, że pomaga rzeczywistemu przestępcy, to nie sposób przyjąć, że winnym jest on popełnienia przestępstwa w tym przepisie opisanego, gdy jedynie przewidywał i godził się na to, że takiemu sprawcy pomaga. Dla przykładu jedynie można wskazać, że nie odpowiada z przepisu art. 239 § 1 KK ten, kto ukrywa osobę poszukiwaną listem gończym (a więc można by wówczas z dużym prawdopodobieństwem dowodzić, że przewidywał on i godził się na to, że pomaga sprawcy przestępstwa), która następnie została uniewinniona od zarzutu popełnienia przestępstwa w związku z którym była poszukiwana. Dopiero natomiast w przypadku ustalenia (ponad wszelką wątpliwość) sprawstwa przestępstwa takiej osoby, mogłoby dojść do skazania osoby pomagającej za poplecznictwo, chociaż w obydwu przypadkach strony przedmiotowa i podmiotowa byłyby niezmienne.

Poplecznikiem zatem będzie tylko ten, kto udzielił pomocy sprawcy przestępstwa, to jest osobie, która w rzeczywistości popełniła przestępstwo, czyli czyn zabroniony pod groźbą kary (jako zbrodnia, występek lub przestępstwo skarbowe) i zawiniony. Zwrócić bowiem należy uwagę na to, że w art. 239 § 1 KK nie użyto zwrotu: „pomagając sprawcy czynu zabronionego” (zob. art. 115 § 1 KK), lecz „sprawcy przestępstwa”. Udzielenie pomocy osobie niewinnej (choćby było przeciwko niej prowadzone postępowanie karne) nie jest poplecznictwem. Nie jest też poplecznictwem udzielenie pomocy osobie działającej w warunkach wyłączających przestępność czynu, ujętych w rozdziale III Kodeksu karnego. Dlatego też dla skazania sprawcy poplecznictwa należy przedtem z całą pewnością ustalić, że osoba, której pomagał poplecznik była rzeczywiście sprawcą przestępstwa. Wskazane więc byłoby dążyć do uzyskania w tym względzie dowodu, jakim jest wyrok skazujący lub wyrok warunkowo umarzający postępowanie (zob. art. 341 § 5 i art. 342 § 1 KPK), aczkolwiek nie sposób tracić z pola widzenia i tej okoliczności, że w pewnych przypadkach (np. z powodu śmierci sprawcy przestępstwa) uzyskanie takiego orzeczenia będzie niemożliwe. W sytuacji zatem, gdy wyrok skazujący nie może zapaść z powodu okoliczności wyłączających wyrokowanie co do tego przestępstwa, Sąd wyrokujący o winie oskarżonego o przestępstwo z art. 239 KK sam będzie miał prawo czynić ustalenia co do faktu popełnienia przestępstwa. Co do zasady jednak, akt oskarżenia o przestępstwo poplecznictwa powinien być wniesiony nie wcześniej niż po zapadnięciu prawomocnego wyroku skazującego w tamtej sprawie, albo po ustaleniu, że wyrok w tamtej sprawie w ogóle zapaść nie może (S. Glaser, A. Mogilnicki, op. cit., s. 489 i nast.; Z. Kubec, glosa do wyroku SN z dnia 28 czerwca 1958 r., IV K Rn 645/58, PiP 1959, z. 4, s. 807). Nie bez racji jednak wskazywano, że zgodnie z zasadą jurysdykcyjnej samodzielności sądu karnego (art. 8 § 1 KPK), sąd ten samodzielnie rozstrzyga zagadnienia faktyczne i prawne i nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu (poza wyjątkami opisanymi w art. 8 § 2 KPK). W sprawie o przestępstwo określone w art. 239 KK ustalenie, czy osoba, której oskarżony udzielił pomocy określonej w tym przepisie, jest sprawcą przestępstwa, należy do sądu wyrokującego o winie oskarżonego z art. 239 KK, a sąd ten – w myśl zasady wyrażonej w art. 8 § 1 KPK – nie jest związany ani wyrokiem uniewinniającym, ani też nawet wyrokiem skazującym sprawcę. Mimo bowiem prawomocnego wyroku skazującego sprawcę przestępstwa, sąd wyrokujący w sprawie z art. 239 KK może dojść do odmiennych ustaleń. Rzecz jasna, że odmienne ustalenia będą należały do wyjątków. Nie można jednak oskarżonemu o popełnienie przestępstwa z art. 239 KK odmówić prawa do obrony przez udowodnienie, że osoba, której udzielił pomocy, pomimo wyroku skazującego w tamtej sprawie, nie popełniła przestępstwa (Z. Kubec, op. cit., s. 808-809).

Z drugiej jednak strony zwracano uwagę i na to, że sam wyrok uniewinniający nie zawsze oznacza, że dana osoba, której udzielono pomocy, nie jest sprawcą przestępstwa, a w konsekwencji, że wyrok uniewinniający osobę, której pomocy udzielał oskarżony o poplecznictwo, powoduje jego bezkarność. Uniewinnienie bowiem nie zawsze jest wynikiem ustalenia, że przestępstwa w ogóle nie popełniono lub, że popełnił je kto inny: uniewinnienie może być bowiem wynikiem braku dostatecznych dowodów winy, do czego mógł się przyczynić właśnie oskarżony w sprawie o przestępstwo z art. 239 KK (Z. Kubec, op. cit., s. 808). Oczywiście w demokratycznym państwie prawa nie sposób zaakceptować sytuacji, w której wobec oskarżonego o poplecznictwo zapada prawomocny wyrok skazujący pomimo, że wobec osoby, której oskarżony o przestępstwo z art. 239 KK pomagał, zapadł prawomocny wyrok uniewinniający. Modelowa sytuacja, w której zarówno sprawca przestępstwa, jak i osoba udzielająca jemu pomocy w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej, są albo prawomocnie uniewinniani, albo prawomocnie skazywani, nie zawsze może się zrealizować, a jednocześnie nie sposób pominąć ewentualnie i tych rozstrzygnięć, które mogą zapaść w wyniku nadzwyczajnych środków zaskarżenia (kasacja i wznowienie postępowania), które w ostateczności mogą odmiennie ukształtować odpowiedzialność karną poplecznika i sprawcy innego przestępstwa.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa karnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach karnych. Wybierając nas możesz mieć pewność, że będziemy w pełni oddani Tobie i Twojej sprawie. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Karnego w Poznaniu. Prawo Karne Poznań